نگرشی بر قابلیت های توسعه کشت برنج هوازی در شرایط بحران کمبود آب در ایران

پدیده تغییر اقلیم و گرم شدن زمین منجر به بروز تغییرات آب و هوایی شدید از جمله وقوع خشکسالی در اغلب مناطق کره زمین شده است و تنش خشکی حاصل از آن از جمله عوامل مهم محدود کننده در کشت محصولات زراعی و تهدید پایداری تولید آنها، به ویژه برنج محسوب می شود. با توجه به اینکه کشت و کار برنج در اغلب مناطق برنج خیز دنیا و از جمله ایران مبتنی بر آبیاری دائم (Irrigated-lowland with continous submergence) است، ضرورت تغییر اساسی و توسعه روش های مناسبی از کشت برنج در مناطق تحت بحران و یا در معرض خطر که آب کمتری مصرف کرده و در عین حال عملکرد مناسبی نیز تولید نماید، اجتناب ناپذیر نموده است. از این رو تغییر شیوه زراعت از غرقابی به هوازی با استفاده از ژنوتیپ های خاصی از برنج به نام «برنج های هوازی» که بذر آنها به صورت خشک و در خاک غیر غرقاب و کاملا زه کشی شده، بدون گلخرابی و غیر اشباع کشت شده و عملکرد مناسبی تولید می کنند، می تواند در حفظ و پایداری تولید برنج در شرایط کشور مورد توجه قرار گیرد. نتایج تحقیقات اخیر نشان داده است که عملکرد دانه برخی از ارقام برنج هوازی با مصرف 50 درصد آب کمتر (در مقایسه با آبیاری مرسوم غرقابی)، حدود 11 تن در هکتار بوده است. در ایران نیز نتایج آزمایش های مقدماتی مربوط به کشت و کار ژنوتیپ های برنج هوازی نشان داده است که این ژنوتیپ ها ضمن دارا بودن عملکرد دانه مناسب، امکان تغییر الگوی کشت از غرقابی به هوازی در مناطق مواجه با خطر کم آبی و حفظ تولید برنج در شرایط بحران آبی را فراهم می کنند. در این مقاله قابلیت های کشت و توسعه ارقام برنج هوازی و امکان تغییر شیوه زراعت برنج از غرقابی به هوازی در جهان و ایران به صورت اجمالی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.