تبعض در تقلید؛ عزیمتی رخصت نما

سیره عاقلان و داب خردمندان در مسائل و فروع دین همانند دیگر امور زندگی، رجوع به خبرگان و کارشناسان است. این رجوع، بستر پیروی از مجتهدان است و «تقلید» نامیده می شود. مکلفان معمولا از یک مرجع، تقلید می کنند. در این زمانه، تنوع موضوعات، پیچیدگی باورنکردنی مسائل زندگی در عرصه ها و زمینه های مختلف و نیز عمق، بسط و چندبعدی بودن آن ها و مسئله آفرینی مدام و لحظه به لحظه فناوری ها برای بشر و آینده او، تخصصی شدن فقه و تفقه و مآلا عدم الزام رجوع فقط به یک مرجع را می طلبد. از سویی، فتوای بیگانه از شناخت اقتضائات واقعی و بنیادین، آثاری زیانبار و گاه جبران نشدنی برای مکلفان و جامعه در پی خواهد داشت. جستار پیش رو بر اساس نیاز جامعه و رویکرد تخصص محوری، امکان تقلید همزمان هر مقلد از چند مرجع تقلید در باب ها و بخش های خاصی از فقه (تبعض در تقلید) را بررسیده است و به بیان دیدگاه های مختلف، بررسی و نقد آن ها پرداخته و سرانجام به استناد ادله متعدد، انگاره جواز و حتی بایستگی تبعض در تقلید را برگزیده است. رای به عزیمت (فراتر از رخصت)، رهیافتی است مستند به قوت و قدرت اثباتی ادله از یک سو و ضعف و رنجوری دیدگاه های رقیب از دیگرسو. تبعض در تقلید، اگر امروز در حد توصیه باشد و رخصت، اما در آینده ای نه چندان دور (گرچه ما آن را همین امروز می دانیم)، بایسته است و عزیمت.