پهنه بندی آسیب پذیری آب های زیرزمینی با استفاده از مدل DRASTIC و SI در محیط GIS (مطالعه موردی: دشت عجب شیر)

دشت عجب‏شیر در استان آذربایجان شرقی و در شمال غرب ایران واقع شده است. این دشت تامین‏کننده آب شرب، کشاورزی و صنعت شهرستان عجب‏شیر است. در این تحقیق با توجه به ویژگی های هیدرولوژی و هیدروژئولوژی منطقه مطالعه شده، آسیب‏پذیری منابع آب زیرزمینی آبخوان در برابر عوامل آلاینده با استفاده از دو مدل DRASTIC و SI در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی پهنه‏بندی شده است. در مدل DRASTIC از هفت پارامتر شامل عمق سطح ایستابی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی برای تهیه نقشه آسیب‏پذیری استفاده می‏شود. در مدل SI نیز پنج عامل عمق آب زیرزمینی، تغذیه خالص، سنگ‏شناسی آبخوان، توپوگرافی و کاربری اراضی در ارزیابی آسیب‏پذیری آبخوان موثر ند. پس از تهیه لایه های اطلاعاتی در محیط نرم‏افزار ArcGIS و وزن دهی آنها، با تلفیق لایه های هر یک از دو مدل، نقشه نهایی آسیب‏پذیری آبخوان نسبت به آلودگی تهیه شد. با توجه به نقشه پهنه‏بندی به دست آمده از مدل SI، حدود 24/2 درصد از منطقه مطالعه شده در محدوده آسیب‏پذیری خیلی کم، 27/5 درصد آسیب‏پذیری کم، 08/45 درصد آسیب‏پذیری متوسط تا کم، 09/39 درصد آسیب‏پذیری متوسط تا زیاد و 3/8 درصد در محدوده آسیب‏پذیری زیاد قرار دارد. بر اساس نقشه مدل DRASTIC نیز 48/13 درصد از مساحت منطقه مطالعه شده در محدوده آسیب‏پذیری خیلی کم، 43/55 درصد آسیب‏پذیری کم، 69/28 درصد آسیب‏پذیری متوسط تا کم و 08/3 درصد در محدوده آسیب‏پذیری متوسط تا زیاد قرار دارد. ارزیابی دو مدل استفاده شده با شاخص کیفی TDS نشان داد مدل SI با ضریب همبستگی 76/0 نسبت به مدل DRASTIC دقت زیادی برای تهیه نقشه آسیب‏پذیری منطقه دارد. همچنین با توجه به نقشه های تهیه شده از هر دو مدل و به منظور کنترل و جلوگیری از آلودگی بیشتر آبخوان دشت عجب‏شیر و نگهداری این منابع باارزش برای استفاده آیندگان، حفا ظت از منابع آب زیرزمینی منطقه مطالعه شده توسط مدیران و برنامه‏ریزان ضروری است.