بررسی اثر نمک پاشی در جاده برف گیر بر ترکیب و تنوع گیاهی (مطالعه موردی: جاده کوهستانی گدار کفنوئیه بافت بام کویر ایران)

استفاده از نمک به عنوان پایین آورنده نقطه انجماد آب در سطح جاده های مناطق کوهستانی کشور استفاده طولانی و گسترده دارد. این پژوهش با هدف تعیین اثر نمک‏پاشی جاده بر درصد ترکیب گونه‏ای، شاخص‏های تنوع و غنای گونه‏ای اکوسیستم مرتعی مجاور جاده در منطقه گدار کفنوئیه جاده بافت کرمان در سال 1395 انجام شد. پس از تعیین یک منطقه همگن از نظر شرایط اکولوژیکی در سمتی از جاده که رواناب‏ها به آن سو جریان دارند، به نمونه‏برداری پوشش گیاهی اقدام شد. نمونه‏برداری پوشش گیاهی با استقرار 80 رولوه به صورت سیستماتیک در امتداد چهار ترانسکت 150 متری انجام شد. به این صورت که در هر ترانسکت 10 رولوه (پلات) اول نزدیک‏تر به هم (هر پنج متر) و 10 رولوه دوم دورتر از هم (هر 10 متر) روی ترانسکت استقرار یافتند. پس از استخراج شاخص‏های تنوع و غنا بر مبنای حضور داشتن و نداشتن گونه ها در محیط نرم‏افزاری PAST و BIO-DAP، اثر فاصله از مرکز نمک‏پاشی (جاده) بر کلیه شاخص‏ها با آزمون ANOVA یک‏‏طرفه و مقایسه میانگین داده ها با آزمون چنددامنه دانکن بررسی شد. نتایج نشان داد در فاصله صفر تا 40 متری از جاده گونه های گیاهی مهاجم کرقیچ، شیرسگ و شیرین بیان سهم زیادی از ترکیب گونه‏ای را به خود اختصاص داده اند. یک نرخ افزایشی معنا‏دار در شاخص‏ چیرگی و برگر (به ترتیب 7/86 و 7/98 درصد نسبت به حاشیه جاده و 27/18 و 115 درصد نسبت به دورترین نوار از جاده) و کاهشی معنا‏دار در شاخص‏های سیمپسون، شانون، مارگاروف، منهینگ و فیشر (به ترتیب 2/45، 6/49، 5/38، 6/14 و 2/30 درصد نسبت به حاشیه جاده و 4/53 و 5/68، 6/77، 4/51 و 8/76 درصد نسبت به دورترین نوار از جاده) در نوار 40 متری از جاده مشاهده شد که بیان کننده غالب بودن گونه های محدود با جمعیت زیاد (بیشتر علف شور) بود. گونه غالب و بومی مراتع منطقه (درمنه کوهی) به همراه سایر گونه های همراه مانند یال اسب و گون زرد از فاصله 50 متر از جاده حضور پیدا کرده و با بیشتر شدن فاصله از جاده سهم آنها در ترکیب گیاهی بیشتر شد. براساس یافته های این پژوهش نمک‏پاشی جاده به دلیل تغییر دادن شرایط اکولوژیک به نفع گونه های مهاجم و شورپسند، شاخص‏های غنا، تنوع گونه‏ای را به طور معنا‏داری کاهش داده است که این مهم به کاهش توان و آسیب‏پذیری زیاد اکوسیستم‏های مرتعی مجاور منجر خواهد شد.