پهنه بندی حساسیت سیل گیری با استفاده از روش ترکیبی نوین تئوری بیزین فرایند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز نکا استان مازندران)

تهیه نقشه حساسیت‏پذیری سیلاب، نخستین ‏گام در برنامه های مدیریت سیلاب است. هدف از این پژوهش، شناسایی مناطق حساس به سیل‏‏گیری با استفاده از روش ترکیبی نوین تئوری بیزین فرایند تحلیل سلسله مراتبی (Bayes-AHP) در حوضه آبخیز نکا شهرستان ساری است. به منظور تهیه نقشه حساسیت‏پذیری سیل‏‏گیری در منطقه مطالعاتی، نقشه پراکنش سیلاب‏ها به‏منظور تحلیل‏های آماری تهیه شد. از تعداد کل 342 موقعیت سیل، 70 درصد (240 موقعیت سیل) به‏منظور اجرای مدل و 30 درصد (102 موقعیت سیل) به‏منظور اعتبارسنجی استفاده شد. با استفاده از مطالعه گذشته و پیمایش‏های گسترده میدانی، 11 عامل موثر شامل درصد شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از آبراهه، تراکم زهکشی، شاخص پوشش گیاهی تفاضلی نرمال‏شده (NDVI)، سنگ‏شناسی، کاربری اراضی، شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI)، شاخص توان آبراهه (SPI)، بارندگی سالانه و انحنای سطح به‏منظور پهنه‏بندی سیل‏‏گیری بررسی شد. با استفاده از روش AHP، وزن هر یک از عوامل و بر اساس تئوری بیزین وزن هر یک از طبقات عوامل موثر بر وقوع سیلاب‏های منطقه مطالعه شده محاسبه شد. درنهایت، نقشه پهنه‏بندی حساسیت‏پذیری سیل‏گیری در پنج طبقه و در محیط نرم‏افزار ArcGIS10.1 تهیه شد. به‏منظور ارزیابی مدل منحنی تشخیص عملکرد نسبی (ROC) استفاده شد. نتایج ارزیابی نشان داد مدل ترکیبی دقت مناسبی (761/0) در شناسایی پهنه های حساس به سیلاب دارد. بر اساس نتایج به‏دست آمده، عوامل درصد شیب، ارتفاع و کاربری اراضی به‏ترتیب با وزن‏های260/0، 195/0 و 146/0 بیشترین تاثیر را در وقوع سیلاب‏های منطقه مطالعاتی داشته‏اند. همچنین طبق نتایج، 24/17 و 37/15 درصد از حوضه آبخیز نکا در رده های حساسیت زیاد و بسیارزیاد قرار گرفته است. مدل ترکیبی ارائه شده می‏تواند برای تحقیقات بیشتر در زمینه تهیه نقشه خطر سیل‏گیری و مدیریت بحران استفاده شود.