بررسی تطبیقی سطوح روایت و عناصر آن در طرح قصص سوره کهف

روایت شناسی چارچوب و الگویی نظری و کاربردی برای تجزیه و تحلیل اقسام روایات، از جمله سرگذشت های واقعی، تاریخی و روایات فراهم می کند که قصص قرآنی نیز، در این حیطه قرار می‏گیرند. بخش عمده تعالیم و دستورات قرآنی که مجموعه‏ای است از اندرز‏ها، عبرت‏ها، محکمات و متشابهات، از رهگذر شگردهای ادبی و به ویژه فنون قصه سرایی و حکایت پردازی و به اصطلاح ، ادبیات داستانی روایی انتقال یافته است. برای شناخت و تحلیل قصص قرآنی، بهره‏گیری ازنظریه های روایت‏شناسی و تئوری های آن مانند: سطوح‏روایی، طرح، داستان، متن‏روایی، شیوه روایی قصص، معانی و مبانی، که ابزاری برای تحلیل متن در اختیار می‏گذارند، از شیوه های کارآمد به حساب می آیند.
سوره کهف حاوی چند روایت منحصربه فرد در قرآن است: داستان اصحاب‏کهف، داستان حضرت موسی(ع) و خضر و داستان ذوالقرنین. تجمیع این سه قصه در یک سوره واحد و قرابت‏های معنایی آن‏ها با یکدیگر موجب شده است تا در پس ظاهر اپیزودیک آن‏ها، گونه ای وحدت شکلی و معنایی احساس شود. بر همین اساس، در این مقاله برای تحلیل سطوح مختلف قصص سوره کهف، از نظریه های روایت‏شناسی بهره گرفته شده است.
در نتیجه گیری مقاله تاکید می شود که طرح‏روایی قصص سوره کهف از منظر شیوه های تشکیل پیاپی سطوح روایی متعدد؛ آمیخته شدن و درهم تنیدگی این سطوح با یکدیگر؛ شکست‏های پی‏در‏پی خط روایت و تحلیل اپیزودیک بودن قصص در ظاهر و یکپارچه بودن آن‏ها در بطن سوره قابل توجه است. هر سه قصه در کنار یکدیگر، به شخصیت هایی اشاره می‏کنند که از نظرها غایب می‏شوند: غیبت اصحاب کهف، غیبت ذوالقرنین و غیبت خضر؛ جملگی عمر طولانی دارند و با مسئله بازی های زمانی روبرو هستند.