کانسار دره زنجیر؛ نمونه ای از کانسارهای روی- سرب با میزبان کربناته (MVT) در توالی رسوبی کرتاسه پیشین، حوضه جنوب یزد

کانسار روی- سرب دره زنجیر با سنگ میزبان آهک دولومیتی شده در جنوب شهر تفت جای گرفته است. کانی های سولفیدی در این کانسار شامل اسفالریت، گالن، پیریت و کالکوپیریت است که به صورت جانشینی، پرکننده فضای خالی، رگه- رگچه ای، برشی و توده ای درون سنگ میزبان دیده می شود. کانه زایی در امتداد گسل های عادی پس از فاز فشارشی تشکیل شده است. کانی های باطله بیشتر از نوع دولومیت بوده و دولومیتی شدن از فرایندهای اصلی همراه با کانه زایی سولفیدی در کانسار دره زنجیر است. سه نوع دولومیت در منطقه معدنی دره زنجیر تشخیص داده شده است: 1) دولومیت های ناحیه ای، که در طی فرایند دیاژنز آهک های میکریتی سازند تفت تشکیل شده اند و به صورت ناحیه ای در کل منطقه دیده می شوند. این دولومیت ها ریزبلور و دارای رنگ خاکستری تیره هستند؛ 2) دولومیت های راندگی، که در طی رخداد رانده شدگی دولومیت های تفت روی سازند دره زنجیر و در طی این فشارش در مجاورت گسل راندگی تشکیل شده اند؛ 3) بیشترین شدت دولومیتی شدن و کانه زایی سولفیدی، در مجاورت گسل های عادی رخ داده است. به طوری که این دولومیت ها در ارتباط با کانه زایی و به دولومیت های گرمابی (DH) معروف هستند؛ با دور شدن از محل کانه زایی سولفیدی از شدت مقدار دولومیت های گرمابی (DH) کاسته می شود. مطالعات ژئوشیمیایی گویای آن است که مقدار کادمیم کانی های اسفالریت بالاست و این نشان از پایین بودن دمای سیال تشکیل دهنده کانه زایی دارد. تاثیر آب های جوی و رخداد فرایند اکسایش موجب اکسید شدن کانه های سولفیدی اولیه به کانی های غیر سولفیدی شده است. مهم ترین کانی های غیر سولفیدی کانسار دره زنجیر شامل اسمیت زونیت، همی مورفیت، هیدروزنگسیت و اکسید و هیدروکسیدهای آهن است. با توجه به ویژگی های بنیادین کانه زایی کانسار دره زنجیر، از جمله محیط زمین شناسی، کانه زایی در امتداد گسل های عادی پس از فاز فشارش، سنگ دربرگیرنده، کانی شناسی و ساخت و بافت آن و مقایسه این ویژگی ها با ویژگی های بنیادین ذخایر سرب و روی با میزبان رسوبی، می توان کانسار سرب و روی دره زنجیر را در رده کانسارهای نوع دره می سی سی پی یا MVT قرار داد.