دانشوران شیعه و نقد گزارش های تاریخی بر پایه باورهای کلامی

نقد و ارزیابی گزارش های تاریخی که یکی از مولفه های مهم پژوهش های تاریخی به شمار می آید، همواره نزد پژوهشگران تاریخ، اهمیت بسزایی داشته است. آنان همواره با استفاده از معیار هایی مانند عقل، مقایسه میان سال ها، مسلمات دانش ها، فنون بشری و...، گزارش های تاریخی را در بوته بررسی و نقد قرار داده اند. یکی از معیار هایی که به تازگی، نظر برخی تاریخ نگاران معاصر را در حوزه تاریخ اسلام به خود جلب کرده، باور های کلامی است. از دیدگاه آنان، هر گزارشی که با باورهای کلامی ناسازگار باشد، ساختگی است. ازآن جاکه رویکرد به باورهای کلامی در ابتدای راه است، پرسش هایی را برانگیخته و گاه نوعی هرج ومرج و نابسامانی را در بهره مندی از این معیار فراهم کرده است. درنتیجه، برخی پژوهش گران تاریخ، به بهره مندی از این معیار بدبین هستند. این نوشتار، تلاش می کند ضمن تبیین دیدگاه مخالفان بهره مندی از معیار یادشده، موانع و تنگناهای این معیار را روشن سازد؛ هم چنین طرح کند دلایل مخالفان را که عمدتا بر تفاوت میان عقل تاریخی و کلامی مبتنی است. در ادامه، یکی بودن عقل تاریخی و کلامی را تبیین می کند و این که همه معیارهای نقد تاریخی و از جمله معیار یادشده، به معیار عقل باز می گردد؛ درنتیجه، بهره مندی از باورهای کلامی در نقد گزارش های تاریخی، دیگر با مانعی مواجه نمی شود.