تعامل مولوی با مخاطب در فیه ما فیه و مکتوبات

هر سخن در بافتی برون متنی پدیدار می شود که زبان شناسان نقش گرا به آن «بافت موقعیت» می گویند و در بلاغت اسلامی آن را «اقتضای حال» نامیده اند. در نگاه نقش گرایان، کسانی که در کنش دوسویه سخن گفتن دخیل اند (گوینده و مخاطبان)، بخشی از بافت موقعیت هستند. مولف سخن خود را خطاب به مخاطب می گوید؛ حال هم می تواند با او گفت وگو کند و او را نیز به گونه ای در کلام شرکت دهد، نظر خود را بگوید و نظر او را نیز جویا شود و هم می تواند بدون آنکه مشارکت مخاطب را در گفت وگو برانگیزد، کاملا یک سویه مطالبی را بیان کند و سخن را به پایان برساند. در این مقاله این پرسش را طرح کرده ایم که مولوی در کلام واعظانه خود چه تفاوت های زبانی ای در مقایسه با کلام غیرواعظانه خود بروز می دهد. همچنین تغییر بافت و مخاطب در وعظ و غیروعظ، چه تاثیری بر سطح تعامل مولوی با مخاطب و همچنین در بروز نگرش شخصی مولف در کلام دارد؟ به این منظور، مطابق نظریه نقش گرای هلیدی، به بررسی عوامل موثر در شکل گیری فرانقش بین الافرادی دو متن از مولوی (فیه ما فیه واعظانه و مکتوبات غیرواعظانه) پرداخته و کاربرد فاعل ها، کارکردهای تعاملی سخن و عناصر جهتی کلام را بررسی کرده ایم.