تخته سنگی در آسمان و ستاره ای در اعماق زمین

ساموئل بکت در ایران به عنوان نویسنده چندان شناخته شده نیست. اغلب او را مالک در انتظار گودو می دانند و گویی نویسنده را میان تنگنا و ادبار تئاتر ابزورد محصور می بینند. فارغ از این که تئاتر ابزورد در ایران چگونه شناخته شده است بکت نویسنده همچنان مهجور مانده است. خوشبختانه در سه سال گذشته آثار مهم ادبی بکت به فارسی ترجمه شده و در اختیار فارسی زبانان قرار گرفته است. آن چه منتقدان و پژوهش گران غربی از بکت روایت می کنند سرشار از بازی های زبانی و معناسازی های پیچیده و اسطوره شناختی است، گاه خطاهایی که تعمدا در متن گنجانده شده و هریک تاویل خاص خود را می طلبد. نگاه غالب در این نوشتار، پژوهشی زبان شناختی یا دست رسی به لایه های پنهان این متون ادبی نیست و نه حتی جست وجو برای یافتن ارجاعات خارج از متن و ارتباط آن ها با ادبیات بلکه سعی شده با مقایسه رمان های بکت، نگاهی به اندیشه و شیوه اندیشیدن این نویسنده شود. نگاه بکت به جهان نه تلخ است و نه آخر الزمانی، نه پیش گویی پایان جهان و فلسفه را دارد و نه گریز از معنا. او اندیشه ورزی است که با دقت و آرامش یک متخصص علوم آزمایشگاهی پشت میکروسکوپ نشسته و سلول ها و بافت های اجتماعی را شناسایی می کند بی آن که داعیه درمان داشته باشد و مانیفستش را همچون نسخه رستگاری بشر از آستین بیرون کشد. بکت حضور عدم را در زندگی بشر جست وجو می کند. تقابل هستی و نیستی و ذات جوهری و عدم که قرن ها در فلسفه به شکل رایج مورد شناسایی قرار گرفته، در رمان های بکت معنایی متفاوت می یابد. حضور نیستی و عدم در زندگی، به عنوان بخش قابل لمس جهان ادبیات او شناخته می شود. نویسنده این رمان ها به نحوی استادانه نوسان زندگی و اتفاقات آن را به صفر می رساند و در این نوسان صفر، هستی را روایت می کند. ازاین رو بکت رودرروی نظام فلسفی هستی نگر قرار می گیرد. در این نوشتار سعی شده با نگاهی به برخی از آرا و اندیشه های اسپینوزا به عنوان یکی از بزرگ ترین فیلسوفان وجودگرا که نظام فلسفی و اخلاقی خود را بر پایه وجود و هستی قرار می دهد- آشکارگی و حضور عدم را در رمان های بکت نشان داده و مفهوم نوسان صفر در ادبیات او معنا شود.