نقد همچون سیاست ورزی

مسیر خوانش را، گذشته از بررسی ویژگی های صوری متن، می توان با توجه به پیش فهم های خواننده و موضع گیری او در قبال اثر دریافت زیرا موضعی که عمل خواندن از آن آغاز می شود، مقدمتا بر کیفیت خوانش تاثیر می گذارد و سمت وسوی آن را تا رسیدن به دریافت نهایی خواننده تعیین می کند. خوانش را اگر به تقریب بتوان فرایندی سه مرحله ای دانست که در وهله نخست از سویه گیری های ایدئولوژیک خواننده و خیزبرداشتن او برای ورود به فضای متن آغاز می شود تا رفته رفته از راه خواندن علایم متنی به گونه ای برداشت کلی از درون مایه آن بینجامد، در این صورت، نقد را می توان عقب نشینی از مبادی خوانش به قصد شناسایی الگوهای پیش انگاشته ای تعریف کرد که روی هم رفته فقط ثلث اول خوانش را می سازند، حال آن که خط مشی خوانش را نیز در همین مرحله مقدماتی تا رسیدن به فرجامی معین ترسیم می کنند. وقتی هدف از نقد، شناخت ذهنیت های مشابهی باشد که خوانندگان از بیرون وارد متن می کنند، روش آن نیز جدا از شیوه های متداولی خواهدبود که جریان خوانش را یا با تکیه بر مسیر آن تعریف می کنند، یا با تاکید بر ره آوردهایش. نوشته حاضر، بنابر هدف و فرضیه خود، بیش تر به برهه ای از خوانش نظر خواهدداشت که در آن، کنش خواندن و طبعا روند تفسیر متن هنوز آغاز نشده است. بر همین مبناست که از روند و شوند خوانش در این جا نه به سان هدف پژوهش بلکه تنها به عنوان داده های آن سخن خواهدرفت؛ یعنی همچون توابع یا متغیرهایی که بسته به پیش فرض های خواننده تعریف می شوند. در نتیجه، معلوم خواهدشد که عوامل اجتماعی، تاریخی و فرهنگی موثر بر خوانش متن چیستند و چگونه در قالب باورها، نگرش ها و پیش فرض های عمومی یک جامعه، شیوه خوانش را در آن جامعه تا حدود زیادی تعیین می کنند و غایت خوانش را نیز پیشاپیش در همان حدود رقم می زنند.