بررسی مبانی تحلیل اقتصادی حقوق مالکیت؛ با تاکید بر مفهوم تاثیرات خارجی

حقوق مالکیت با مقاله پیشگام دمستز (Demsetz) به نام «به سوی یک تئوری در حقوق مالکیت» وارد حوزه تحلیل اقتصادی گردید. این ارتباط بر پایه تاثیرات خارجی و در جستجوی راه حل آن قابل واکاوی است. پیگو بر نقش دولت در حل مسئله تاثیرات خارجی تاکید نمود، ولی پس از وی رویکردهای بازار محور به نظریه حاکم در این خصوص بدل گردید. رونالد کوز بر اساس نظریه بازار، با تاکید بر نقش هزینه های مبادله و در فرض صفر بودن آن، بر عدم لزوم دخالت دولت در دستیابی به نتیجه مطلوب اقتصادی اصرار ورزید و پس از وی کالابرسی (Calabresi) و ملامد (Melamed) با استفاده از مدل کوز، رویکرد مالکیت- مسئولیت را مطرح کردند. در نظام کامن لا نیز ردپای رویکردهای بازار محور در قالب نظریه مزاحمت و تجاوز به چشم می خورد. آنچه در نگاه نخست به ذهن خطور می کند، این است که راه های حل مسئله تاثیرات خارجی که در نظام کامن لا مطرح شده است، در چارچوب نظام حقوقی ایران چندان قابل اجرا نیست. اما در مقاله حاضر نشان خواهیم داد که با استفاده از قرارداد مسئولیت می توان به حل مسئله تاثیرات خارجی به نحو مطلوب اقتصادی امیدوار بود.