شهریار و آذربایجان: پیرامون ترجمه شعر «آذربایجان» شهریار به ترکی آذربایجانی

نویسنده:
چکیده:
مقدمه
شهریار شاعر بلند آوازه ایرانی، به شهادت سروده های بسیاری که از او برجای مانده، یکی از دوستداران راستین ایران و ایرانی و نیز زادگاهش آذربایجان ایران بود. بامروری در شعرهای او این نکته را به روشنی در می یابیم که در اندیشه و تفکر شهریار، آذربایجان بدون ایران و نیز ایران بدون آذربایجان جایگاهی نداشته و نگاه او به این مسئله از آغاز تا پایان دوره زندگی ثابت و تغییر ناپذیر بوده است. به جرئت می توان گفت که شهریار در هیچ دوره ای از زندگی خود تحت تاثیر هیچ یک از رویدادهای سیاسی– اجتماعی و جریانات سیاسی، موضع خود را تغییر نداد و بر همان مدار اندیشه اصیل خود – که آذربایجان را جزیی از خاک پاک ایران و گوشه ای از سرزمین اهورایی و نیاکان آریایی خود می دانست – استوار و پابرجا ماند.
اما به دلیل زاده شدن شهریار در آذربایجان و سرودن شعرهایی به زبان ترکی آذربایجانی این موضوع مورد بهره برداری محافل و جریانات ویژه ای قرار گرفته تا شهریار و شعر او را در خدمت اهداف خود دانسته واورا آنگونه که خود می خواهند بشناسانند. در حالی که در اصل چنین چیزی واقعیت ندارد و چنانکه پسین تر به آن خواهیم پرداخت،افق دید شهریاربسیار گسترده ترازگستره دیدگروهی سیاست پیشه شووینیست بود و هیچ نزدیکی و هم آهنگی با ادعاهای آنان نداشت.
شهریار اگر به ترکی شعر سروده و یا در اشعارش زبان ترکی را ستوده این به دلیل ترک گرایی و یا ایرانی ندانستن خودش نبوده و او نه تنها هرگز خود را غیر ایرانی ندانسته، بلکه به ایرانی بودنش و زبان پارسی افتخار نموده و در این زمینه می توان صدها بیت از میان اشعار او نمونه آورد که در آن ها به اساطیر، شخصیت های تاریخی، شعرا و ادیبان و دانشمندان ایرانی اشاره نموده و آنان را ستوده است.
با این وجود در نوشته هایی که درباره شهریار در جمهوری آذربایجان نوشته شده به انحاء گوناگون کوشش شده تا شهریار به عنوان شاعری آذربایجانی و نه ایرانی معرفی شود، که در زیر به چند نمونه از این نوشته ها اشاره می شود.
در انسیکلوپدی آذربایجان، در مدخل شهریار، در جمله ای که معرف مدخل یعنی شهریار است نوشته شده: «محمدحسین، پسر حاجی میرآقا (زاده 1906، تبریز)، شاعر آذربایجانی» (جلد 10، 1987، ص 525). در پایان مقدمه ای بر یک برگزیده اشعار شهریار به نام «یالان دونیا» (= دنیای دروغ)، نوشته شده: «اگر شهریار، شاعر ایرانی، شاعر شرق و حتی شاعر جهان هم نامیده شود، باز او شاعر آذربایجان است» (شهریار، 1993، ص 12، مقدمه حکیمه بلوری).
در نوشته دیگری سفر خود خواسته شهریار از تبریز به تهران برای ادامه تحصیل، مهاجرت او از وطن – تبریز – به غربت – تهران – تعبیر شده که رنج ناشی از این دوری از وطن، او را آزار می داده است (آتایوردو، 2001، ص 241). همچنین سرودن شعر به زبان فارسی از سوی شهریار به دلیل اقامت طولانی مدت او در شهر تهران دانسته شده! (همان، ص 242).
در کتاب دیگری که تحت عنوان «آذربایجان غزللری» چاپ شده، نام شهریار به عنوان یک شاعر آذربایجانی و نه ایرانی در کنار نام گروه زیادی از شعرا و نویسندگان جمهوری آذربایجان قرار گرفته است (باکو،1991 ص 540).نمونه ها دراین باره زیاد است اما ما دراینجا به همین بسنده نموده وگفتار خودرا پی می گیریم.
زبان:
فارسی
در صفحه:
129
لینک کوتاه:
magiran.com/p1732824 
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یک‌ساله به مبلغ 990,000ريال می‌توانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
  • حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران می‌شود.
  • پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانه‌های چاپی و دیجیتال را به کاربر نمی‌دهد.
دسترسی سراسری کاربران دانشگاه پیام نور!
اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور، در صورت ثبت نام با ایمیل دانشگاهی، تا پایان فروردین ماه 1403 به مقالات سایت دسترسی خواهند داشت!
In order to view content subscription is required

Personal subscription
Subscribe magiran.com for 50 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!