ارزیابی عملکرد و پایداری کشت ذرت علوفه ای تحت روش های مختلف خاک ورزی و مدیریت بقایا

امروزه کشاورزی حفاظتی با کمترین آسیب و زیان زیست محیطی توجهات زیادی را در سراسر جهان بخود معطوف داشته است. به گونه ای که کشاورزی حفاظتی در مقیاس های گسترده در سطح جهان مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از این روش موجب مصرف بهینه منابع تولید مانند آب و خاک شده و به پایداری تولید در بوم نظام (اکوسیستم)های کشاورزی کمک می کند. شخم حفاظتی به عنوان مهم ترین جنبه کشاورزی حفاظتی به نظر می رسد که در موقعیت های جفرافیایی مختلف متفاوت باشد. در نتیجه ضرورت اولویت بندی روش های مناسب خاک ورزی با توجه به شرایط کشت و شرایط اقلیمی هر منطقه بیش از پیش احساس می شود. هدف از تحقیق بالا معرفی سامانه خاک ورزی حفاظتی بهینه (شخم حداقل یا کاهش یافته) در تلفیق با مدیریت کودی و بقایا برای رسیدن به بیشترین تولید بوده ضمن اینکه و پایداری بوم نظام کارآیی عملیات زراعی به کار گرفته شده در این بررسی با به کارگیری شاخص های تولید زراعی و ویژگی های خاک مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت.
بدین منظور آزمایشی در چهارچوب 7 روش خاک ورزی و مدیریت بقایای گیاهی در کشت ذرت علوفه ای پس از کشت گندم به اجرا درآمد و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک (شامل هدایت الکتریکی، ظرفیت مزرعه، آب قابل دسترس، تخلخل، pH و میزان کربن آلی) و همچنین عملکرد کل و عملکرد بلال مورد سنجش قرار گرفته اند. ارزیابی پایداری نظام تولید با استفاده از نرم افزار AEPAT انجام گرفت. داده های ارزیابی شده در نرم ا فزار AEPAT تلفیق و پایداری نظام در قالب دو تابع کشاورزی حفاظتی و تولید سنجش شده و از 0 تا 100 امتیاز دهی شدند.
نتایج و بحث: نتایج تحقیق نشان داد که تیمار گردآوری نکردن کاه و کلش گندم + ساقه خرد کن + دیسک و فاروئر +100 کیلوگرم اوره بیشترین میزان رطوبت ظرفیت مزرعه (%63/25)، آب در دسترس (% 63/15)، درصد تخلخل (% 2/49) و کربن آلی (% 73/0) را داشته است. بیشترین میزان عملکرد کل (3/87 تن در هکتار) و بلال (8/23 تن در هکتار) نیز در این تیمار به دست آمده است. در مقابل کمترین میزان مربوط به این شاخص ها در تیمار «آتش زدن کاه و کلش باقی مانده + دیسک و فاروئر» به دست آمد. کاهش شاخص های بالا در این تیمار رابطه مستقیمی با آتش زدن بقایای گیاهی داشته که افزون بر انباشت عناصر در خاک و افزایش هدایت الکتریکی، کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک را نیز به میزان شایان توجهی کاهش داد. از سوی دیگر بقایای گیاهی در کنترل کیفیت خاک از بعد هدایت الکتریکی و شوری نقش محوری و کلیدی را ایفاء می کنند. از یافته های آزمایش نتیجه گیری می شود که میزان ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاک با نوع عملیات زراعی و خاک ورزی از یکسو و همچنین وجود بقایای گیاهی و افزایش فعالیت میکروبی خاک به منظور ایجاد خلل و فرج و تشکیل ساختار خاکدانه از سوی دیگر ارتباط مستقیم دارد. بهبود ساختار فیزیکی خاک زراعی ضمن افزایش تهویه و نگهداری آب در خاک کیفیت و سلامت شیمیایی خاک در دراز مدت را به همراه دارد. بنابر نتایج تحلیل پایداری، تیمار گردآوری نکردن کاه و کلش گندم + ساقه خرد کن + دیسک و فاروئر + 100 کیلوگرم اوره در هکتار دارای بالاترین نمره از نظر عملکرد بهینه و پایداری (21/61) و تیمار آتش زدن کاه و کلش باقی مانده + دیسک و فاروئر دارای پایین ترین نمره از نظر عملکرد بهینه و پایداری (63/7) بودند.
نتایج تحقیق نشان داد که تلفیق بقایای گیاهی در خاک به همراه خاک ورزی حفاظتی نه تنها موجب بهبود عملکرد گیاه ذرت شده بلکه در بهبود کیفیت خاک نیز نقش بسزایی خواهد داشت. ولی اثر بخشی آن مستلزم کاربرد کود اوره به میزان مورد نیاز می باشد. افزون براین پایداری نظام تولید نیز تاثیر پذیری مستقیمی از عملیات زراعی داشته و ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاک می تواند به عنوان شاخصی از کارکرد و کارآیی نظام تولید به کار رود.