کاهش رشد تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus) با استفاده از عصاره برخی از گیاهان آپارتمانی دارای ویژگی دگرآسیبی

دگرآسیبی (آللوپاتی) شامل هر گونه تاثیر زیانبار یا سودمند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم است که توسط اندامی از گیاه روی گیاهی دیگر با تولید ترکیبات شیمیایی صورت می گیرد. پیش بینی هایی در ارتباط با کنترل علف های هرز با استفاده از پدیده دگرآسیبی وجود دارد. یکی از مهم ترین علف های هرز تاج خروس (Amaranthus retroflexus) است. هدف این تحقیق کنترل علف هرز تاج خروس با استفاده از مواد آللوپاتیک (عصاره های یکنواخت الکلی و آبی) از پنج گونه گیاه آپارتمانی سمی بود.
این آزمایش در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال 1393 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. عامل های مورد آزمایش شامل عصاره پنج گیاه سمی خرزهره (Nerium oleander)، دیفن باخیا (Dieffenbachia amoena)، کالادیوم (Caladium candidum)، لیلیوم (Lilium ledebouri) و داوودی (Chrysanthemum indicum) در سه غلظت 5، 15 و 25 درصد از دو نوع آبی و الکلی به همراه تیمار شاهد آنها بود. به منظور ارزیابی قابلیت (پتانسیل) دگرآسیبی غلظت های مختلف در حالت الکلی و آبی پنج گونه گیاه سمی مورد بررسی، مولفه های طول ریشه چه و ساقه چه تاج خروس، بیشترین جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، یکنواختی جوانه زنی، درصد جوانه زنی، طول گیاهچه و شاخص بنیه بذر مورد مقایسه قرار گرفت. بررسی های گلدانی برای ارزیابی قابلیت دگرآسیبی عصاره گونه های مورد نظر بر پارامترهای رشدی و فیزیولوژیکی مانند وزن تر و وزن خشک برگ ساقه و گل آذین و سطح برگ تاج خروس، به اجرا درآمد.
نتایج و بحث: نتایج گویای آن بود که بیشترین طول ریشه چه و ساقه چه، بیشینه جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، یکنواختی جوانه زنی، درصد جوانه زنی، طول گیاهچه و شاخص بنیه بذر در تیمار بدون عصاره مشاهده شد. در حالی که تیمارهای مختلف عصاره های گیاهی باعث کاهش شدید صفات بالا شد. بیشترین وزن خشک برگ در تیمار عصاره آبی 5 درصد محلول پاشی گیاه دیفن باخیا مشاهده شد. بیشترین وزن خشک گل آذین در عصاره 5 درصد خاکپاش الکلی در گیاه لیلیوم به دست آمد. بیشترین وزن خشک و وزن تر ساقه در تیمار خاک پاش آبی عصاره 5 درصد و بیشترین سطح برگ در تیمار 5 درصد محلول پاشی آبی عصاره گیاه کالادیوم مشاهده شد. بیشترین وزن تر برگ و وزن تر گل آذین در تیمار خاکپاش آبی عصاره 5 درصد گیاه خرزهره به دست آمد. بین تاثیر گیاهان تیره کلم روی درصد جوانه زنی و طول ساقه چه کلزا اختلاف معنی داری مشاهده شد، به طوری که کلزا بیشترین و تره تیزک وحشی کمترین قابلیت بازدارندگی از خود نشان دادند ولی اختلاف معنی داری بین تاثیر آنها روی رشد ریشه چه دیده نشد. اختلاف معنی داری بین گیاهان زینتی از نظر درصد جوانه زنی و طول ساقه چه وجود داشت. به طورکلی با افزایش غلظت عصاره، صفات مورد بررسی به طور مشخصی کاهش یافتند، که این امر می تواند ناشی از افزایش میزان دگرآسیبی های شیمیایی (آللوکمیکال ها) و افزایش سمیت روی صفات مورد بررسی باشد. همچنین می توان استنباط کرد که دگرآسیبی های شیمیایی می توانند گزینشی عمل کنند، نکته ای که در مبحث کنترل علف های هرز بسیار مورد تاکید و نظر است. از سویی در تاج خروس ریشه قرمز رشد ریشه نسبت به ساقه بیشتر مهار شد و نوع عصاره الکلی نسبت به آبی تاثیر بیشتری در کاهش میزان صفات مورد بررسی در این آزمایش داشت.
این نتیجه گزارش های پیشین را که رشد ریشه چه نسبت به ساقه چه حساس تر بوده و همه ی صفات گیاهی تحت تاثیر اثرگذاری های منفی دگرآسیبی قرار می گیرد و باعث کاهش رشد آنها می شود، به طورکامل تایید می کند.