نقش کتیبه های خوانده نشده مسجد سنگی داراب در شناسایی کارکرد و تاریخ ساخت بنا

مسجد و آسیاب سنگی داراب، ازجمله بناهای بسیار بحث برانگیز در تاریخ معماری ایران است. این بنا از اوایل سده نوزدهم میلادی موردتوجه مستشرقین و مورخین ایرانی قرار گرفته و در باب تاریخ احداث و عملکرد آن سخن گفته و نظرات گوناگون و متنوعی مطرح کرده اند. برخی آن را یک نیایشگاه مهری، آتشکده زرتشتی، کلیسای مسیحی، معبد بودایی، مسجدی اسلامی، و حتی خانقاه و کاروانسرا دانسته اند. از نظر نگارندگان، علت اصلی این آشفتگی و تنوع نظرات ارائه شده، کم توجهی و ناتوانی در قرائت کتیبه های موجود در سردر ورودی، کتیبه محراب، و کتیبه های آسیاب سنگی است که باعث به خطا رفتن بسیاری از مطالعات مربوط به این بنا شده است. در این مقاله، علاوه بر قرائت متن کامل کتیبه ها، به استناد متون تاریخی هم دوره قدمت بنا، تاریخ احداث، نوع کاربری و نام و نسبت سازنده بنای مسجد سنگی داراب روشن شده است.