ماوراءقفقاز قدیم در شمال غرب ایران

چکیده:
یکی از تپه های باستانی بزرگ در شرق استان زنجان، «قلعه تپه» است. این تپه در حاشیه ی شهر ابهر واقع و به دلیل توسعه ی شهری، به شدت مورد تخریب قرار گرفته است؛ به طوری که تنها بخش کوچکی از قسمت مرکزی آن برجای مانده است. قلعه تپه بر روی یک برآمدگی کم ارتفاع طبیعی در کناره ی جنوبی ابهررود، مهم ترین رودخانه ی منطقه، قرار دارد. این رود از میان دشت طویلی جریان دارد که هم چون دالانی طبیعی، مهم ترین مسیر طبیعی ارتباطی شمال غرب با شمال مرکز، فلات ایران را تشکیل می دهد و قلعه تپه به دلیل موقعیت آن، مکان مهمی برای تحقیق درباره ی روابط فرهنگی میان این مناطق است. تاکنون سه فصل کاوش در این محل به انجام رسیده است که در نتیجه این کاوش ها، بقایایی از عصر مفرغ، عصر آهن و دوره های اشکانی و اسلامی به دست آمده است. در آخرین کاوش به سرپرستی نگارنده، مشخص شد که اولین استقرار شکل گرفته در قلعه تپه به عصر مفرغ قدیم تعلق دارد و بقایایی، شامل: معماری، سفال و برخی اشیاء کوچک از این استقرار به دست آمد. مواد فرهنگی به دست آمده از این استقرار کوتاه مدت، معرف فرهنگ ماوراءقفقاز قدیم یا کورا-ارس هستند و مشباهت زیادی با یافته های این فرهنگ از منطقه ی زاگروس دارند. بنای مکشوف از این دوره در قلعه تپه، راست گوشه و قابل مقایسه با معماری این فرهنگ در گودین IV است؛ همچنین نقوش کنده ی سفال ها نیز شباهت زیادی با سفال این فرهنگ در منطقه ی زاگرس دارند. براساس خصوصیات معماری راست گوشه و سفال خاکستری صیقلی با نقوش کنده، استقرار فرهنگ ماوراء قفقاز قدیم در قلعه تپه را می توان در نیمه ی اول هزاره ی سوم ق.م. تاریخ گذاری نمود. علاوه بر این، موقعیت قلعه تپه در میانه ی مسیر ارتباطی شمال غرب با شمال مرکز فلات، نشانگر نقش مهم آن در بازسازی مسیر گسترش فرهنگ ماوراءقفقاز قدیم به سمت شرق است.
زبان:
فارسی
صفحات:
117 تا 132
لینک کوتاه:
magiran.com/p1743490 
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یک‌ساله به مبلغ 990,000ريال می‌توانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
  • حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران می‌شود.
  • پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانه‌های چاپی و دیجیتال را به کاربر نمی‌دهد.
دسترسی سراسری کاربران دانشگاه پیام نور!
اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور، در صورت ثبت نام با ایمیل دانشگاهی، تا پایان فروردین ماه 1403 به مقالات سایت دسترسی خواهند داشت!
In order to view content subscription is required

Personal subscription
Subscribe magiran.com for 50 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!