مطالعه واکنش جوانه زنی بذر گیاه فراموش شده منداب (Eruca sativa Mill) به برخی عوامل محیطی

مقدمه و سابقه تحقیق:منداب (Eruca sativa Mill.) گیاهی یک ساله از خانواده Brassicaceae است که در محدوده وسیعی از بلوچستان تا کناره های دریای خزر می روید. اگر چه این گیاه در بعضی مناطق به عنوان یک علف هرز شناخته شده، ولی به دلیل کاربرد های گوناگون مانند استفاده های مختلف دارویی و علوفه ای، و همچنین داشتن صفات با ارزش مانند رشد بالا رویشی، نرخ رشد بالا، مقاومت عالی در برابر تنش زنده و غیر زنده، و تنوع ژنتیکی بالا به ویژه در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اهمیت مرحله جوانه زنی در موفقیت استقرار، دستیابی به تراکم مطلوب بوته و نقش عوامل محیطی بر آن، این آزمایش با هدف بررسی دما، پتانسیل آب، شوری، pH و عمق کاشت بر جوانه زنی و سبز شدن بذور منداب پاییزه انجام گرفت.

همه آزمایشات به صورت کاملا تصادفی در چهار تکرار انجام شد. آزمایشات اولیه نشان داد که بذور جمع آوری شده فاقد رکود بودند. به منظور بررسی اثر دما بر درصد و سرعت جوانه‏زنی بذر منداب، بذرها در انکوباتور در دماهای 5/2، 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 ، 38 و 40 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. تاثیر سطوح مختلف پتانسیل آب (0، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0-، 1-، 2/1-، 4/1- و 6/1- مگاپاسکال) ، شوری (0، 50، 100، 150، 200، 250، 300، 350 و 400 میلی مولار) و اسیدیته (3، 4، 5، 6، 7، 8، 9) در دمای مطلوب جوانه زنی در شرایط آزمایشگاه و تاثیر عمق کاشت (1، 2، 3، 5 و 7 سانتی متر) بر سبز شدن منداب در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت.

جوانه زنی منداب در محدوده وسیعی از دماها اتفاق افتاد و دمای مطلوب چوانه زنی این گیاه 30 درجه سانتیگراد برآورد گردید. نتایج نشان داد منداب از توانایی بالایی در تحمل پتانسیل آب و شوری برخودار است. تنش خشکی و شوری که باعث کاهش 50 درصد جوانه زنی این گیاه شد، به ترتیب 36/13- بار و 53/267 میلی مولار بود. حداکثر درصد جوانه زنی در محدوده اسیدیته 7 به میزان 98 درصد مشاهده شد و در اسیدیته های بالا تر و پایین تر از 7 ، درصد و سرعت جوانه زنی کاهش یافت. بیش ترین درصد سبز شدن (95درصد) در عمق 2 سانتی متر مشاهده شد و با افزایش عمق کاشت از مقدار آن کاسته شد. به طورکلی نتایج بررسی حاضر نشان داد منداب پاییزه به سطوح مختلف دمای جوانه زنی، پتانسیل آب، شوری، اسیدیته و عمق کاشت واکنش نشان می دهد. و از این پارامتر ها و روابط به دست آمده می توان برای پیش بینی زمان تا جوانه زنی و یا سبز شدن منداب در شرایط نرمال استفاده نمود.