بررسی مجاز در زبان فارسی بر مبنای نظریه ی مفاهیم واژگانی و الگوهای شناختی

مجاز به عنوان یکی از مهم‏‏ترین فرایندهای تغییر معنی، نه تنها از اهمیت زیادی نزد متخصصان فن بلاغت و معنی‏شناسان تاریخی برخوردار بوده، بلکه دست کم به مدت سه دهه، از سوی معنی‏شناسان شناختی به مثابه فرایندی در زبان خودکار سخنگویان مورد مطالعه قرار گرفته است. نظریه‏ی «مفاهیم واژگانی و الگوهای شناختی» که در سال 2006 از سوی ویویان ایوانز ارائه شد، به تبیین چگونگی عملکرد معنی در زبان به ویژه بر مبنای فرایندهای استعاره و مجاز می‏پردازد. بر اساس این نظریه، واژه ها فاقد معنی‏اند و معنی هر واژه تابع پاره‏گفتاری است که در آن قرار می‏گیرد. نگارندگان مقاله‏ی حاضر، ضمن بررسی و ارزیابی این نظریه در باب مجاز، به این نتیجه می‏رسند که قایل شدن به بی‏معنایی مطلق واژه ها در رویکردی واژه‏بنیاد، اساسا مشکلی روش‏شناختی به حساب می‏آید. افزون بر این، نمی‏توان به لحاظ همزمانی به فرایندی به نام مجاز، آن هم در قالب سنتی‏اش قایل شد، بلکه باید آن را فرایندی بر مبنای «کاهش» روی محور هم‏نشینی تلقی کرد. به این ترتیب، می‏توان واژه ها را به مثابه واحدهایی در نظر گرفت که خارج از بافت، معنی دارند ولی «معنی‏دار» به حساب نمی‏آیند.