جنبش ملی و مردم سالاری به مثابه حق تعیین سرنوشت (با تاکید بر دهه بیست)

جنبش ملی که در تاریخ معاصر ایران شکل گرفت، در دهه بیست شمسی با مسئله ملی کردن صنعت نفت از یک سو و بازگشت مشروطه خواهی از سوی دیگر، پیوند خورد. جنبش ملی در ایران به همان مقیاس که در نوع خود یک تحرک کم نظیر در روابط حاکم بر نظام بین الملل به شمار می آمد، واجد یک مشخصه داخلی نیز بود. جنبش مردمی که در پی حمایت از ملی شدن صنعت نفت برآمد، غیر از اهمیت ضد استعماری که در ذات خود داشت، نماد روند دموکراتیزه شدن حکومت نیز به حساب می آمد. تحولاتی که تحت لوای این رویداد رقم خورد، همچون تکیه بر مطبوعات و احزاب آزاد، انتخابات آزاد و سالم و حکمرانی قانون، همگی نشانه هایی از اصول عینیت یافته مبنی بر روند رو به رشد نظام مردم سالار در ایران معاصر است. در این جنبش ملی، مردم ایران با یک اتحاد هر چند ناپایدار بین عناصر ملی گرا و مذهبی، قهرمان حق تعیین سرنوشت خود در دو عرصه ملی و بین المللی شدند. مسئله اصلی ما در این مقال این است که چگونه ملی گرایی در دهه بیست با دو بعد ملی و بین المللی، مردم سالاری را هر چند نا پایدار، تحقق بخشید. فرضیه ما این است که در جنبش ملی دهه بیست، رهبران ملی و مذهبی مردم، با تاثیرپذیری از اصل حق تعیین سرنوشت ملت ها در عرصه بین الملل و با تکیه بر گذشته تاریخی خود خصوصا تجربه متاخر مشروطه خواهی درصدد تضمین ارزش آزادی و اختیار انسانی مردم ایران برآمدند.