ارزیابی شدت و ریسک بیابان زایی و ارائه برنامه های مدیریتی (منطقه مورد مطالعه: دشت قاسم آباد بجستان، استان خراسان رضوی)

بیابان زایی، خطر و تهدیدی جدی برای محیط طبیعی است و ارزیابی ریسک به عنوان ابزاری کاربردی، امکان برنامه ریزی و مدیریت، در دوره های زمانی مختلف را برای مقابله و کاهش خطر آن فراهم می کند. این پژوهش با هدف ارزیابی شدت خطر و ریسک بیابان زایی و ارائه برنامه های مدیریتی در منطقه بیابانی دشت قاسم آباد بجستان استان خراسان رضوی انجام شد. شدت بیابان زایی، با استفاده از مدل ایرانی IMDPA به دست آمد. ریسک بیابان زایی منطقه نیز با استفاده از نقشه شدت، ارزیابی عناصر در معرض خطر و آسیب پذیری محیطی تهیه شد. نتایج نشان داد شدت خطر بیابان زایی منطقه براساس مدلIMPDA در دو طبقه متوسط 25/22 درصد و شدید 75/77 درصد بوده و از بین عوامل موثر؛ معیارهای فرسایش بادی، پوشش گیاهی، خاک و آب زیرزمینی به ترتیب با ارزش متوسط وزنی 57/3، 24/3، 3/3، 87/2 بیشترین تاثیر را در شدت بیابان زایی منطقه داشته اند. نتایج ارزیابی ریسک بیابان زایی نیز نشان داد در حدود 52 درصد بخش های شرق و شمال شرقی دشت قاسم آباد بجستان، در رتبه های ریسک زیاد تا خیلی زیاد قرار دارد. لذا براساس نتایج به دست آمده از ریسک، واقعیت زمینی و نظرات کارشناسی، تعدادی برنامه مدیریتی پیشنهاد و ارائه شد. در شرایط بحرانی و بر مبنای ارزش های ریسک خیلی زیاد، برنامه ها و اقدامات کنترلی، مانند عملیات غنی سازی مراتع، افزایش پوشش گیاهی به ویژه گیاهان مقاوم به شوری و خشکی و در شرایط غیربحرانی، راهبردها و اقدامات پیش گیرانه، مانند کشت گیاهان مقاوم به شوری و کشت هدفمند محصولات زراعی، و همچنین در برخی مناطق، حفظ وضعیت موجود برای جلوگیری از خطر بیابان زایی، قابل اجرا می باشد.