ویژگی های ژئوشیمیایی بازالت های غرب خاش (جنوب شرق ایران): رهیافتی به ماهیت منشاء گوشته ای

مخروط ها و روانه های بازالتی تکزاد (مونوژنیک) در باختر شهرستان خاش، بخشی از کمان آتشفشانی شمالمکران هستند که در پی فرورانش سنگ کره اقیانوسی عمان به زیر سنگ کره قاره ای اوراسیا پدید آمده اند. مقدار بالای Al2O3 (5/16 تا 04/19 درصد وزنی) و CaO (4/8 تا 05/12 درصد وزنی) همراه با محتوای K2O (5/0 تا 1/1 درصد وزنی)، آنها را در گستره بازالت های کالک‏ آلکالن پتاسیم متوسط جای می‏ دهد. این سنگ ها دارای ویژگی های شناخته شده بازالت های حاشیه های فعال قاره ای (مانند: غنی شدگی از نسبت های LILE/HFSE، LILE/LREE، LREE/HREE و تهی شدگی از عنصر‏ های Zr، Tb، و Nb) هستند. در این بازالت ها، نسبت های Rb/Zr، Ba/La و La/Yb به ترتیب بیش از 19، 86/4 و 10 برابر این نسبت ها در ترکیب بازالت های N-MORB است. برپایه نتایج به دست آمده از الگو سازی ذوب، بازالت هایی که ترکیب آنها به ترکیب ماگمای اولیه نزدیک است، پیامد ذوب (نزدیک به 2 تا 10 درصد ذوب) پریدوتیت گوه گوشته ای غنی شده هستند. ورود سیال های پدیدآمده در فرورانش، رسوب ها و آبدهی لبه فرورونده، پریدوتیت های گوه گوشته ای را از عنصر‏ های LIL و LRE غنی کرده اند. همخوانی معکوس میان Th/La در برابر Sm/La و جای گرفتن این بازالت ها در گستره ترکیبی میان میانگین جهانی رسوب ها (GLOSS) و MORB (در نمودار Pb/Ce در برابر Th/Nb) نشان دهنده مشارکت رسوب های روی پوسته فرورونده در پیدایش این بازالت هاست. برپایه الگوی آمیختگی دوتایی، میزان مشارکت رسوب ها در پیدایش این بازالت ها تا 16درصد برآورد می‏ شود. افزون بر این، تهی شدگی از نسبت Pb/Ce (6/1 تا 1/11) در برابر ترکیب OIB (بیش از 20) می‏ تواند نشانه مشارکت سیال های پدیدآمده از آبدهی لبه فرورونده باشد.