بازنگری مبانی و روش تفسیر ادبی معاصر از منظر امین خولی

در قرن اخیر، امین خولی در مقاله «تفسیر در دایرهالمعارف اسلامی با نگاهی ادبی به قرآن» ضمن ارائه گام هایی متفاوت در تفسیر قرآن، تفسیر ادبی را دگرگون ساخت. او با اصل قرار دادن قرآن به عنوان یک متن ادبی کوشید قواعد فهم متن ادبی را بر قرآن همچون سایر متون پیاده کند.
در این مقاله، تفاوت میان مبانی فکری و روش تفسیری او را که به صورت ممزوج در مقاله خود توضیح داده است، آشکار خواهیم کرد. علاوه بر لزوم فهم ادبی قرآن به مثابه متنی سترگ در زبان عربی به عنوان اساسی ترین مبنای فکری امین خولی، امکان فهم قرآن توسط افرادی غیر از عالمان دینی، اعتقاد به تاثیر قرائن پیرامونی همچون عوامل محیطی در فهم قرآن، اعتقاد به تک معنایی در قرآن و اصل بودن قرآن در برابر قواعد نحوی و بلاغی، از جمله مبانی فکری او به شمار می رود. همچنین لزوم تفسیر موضوعی قرآن کریم، بهره مندی از علوم قرآنی در فهم قرآن کریم، توجه به تاریخ و فرهنگ عصر نزول، پژوهش در معنای واژگان، مطالعه و بررسی عبارات و جملات و بهره گیری از دو علم روان شناسی و جامعه شناسی در تفسیر، از مراحل تفسیر ادبی قرآن به باور اوست. بر این اساس، پیاده کردن قواعد فهم متن ادبی بر قرآن، موجب شکوفایی تفسیر در زمینه های پژوهش واژگان، زیبایی شناسی عبارات قرآنی با تعریف متفاوت علم بلاغت و بهره گیری از علم روان شناسی در فهم تفاوت های بیان قرآن در انتقال مفاهیم به مخاطب شده است. هرچند در نظر نگرفتن تفاوت های قرآن با متن ادبی به عنوان متنی الهی و تصور انطباق کامل آن ها، موجب دستیابی به نتایج نادرست به ویژه در آثار شاگردان امین خولی گردیده است.