طبیعت شعر، منطق شعر: سنت و نوآوری در اندیشه و شعر ضیاء موحد

شعر یکی از راه های ظهور اندیشه آدمی است و اندیشه با آن که نقطه عزیمتش در زمان و مکان است اما از چنان نیرویی برخوردار است که مرزهای تاریخ و جغرافیا را درهم می نوردد. در این نوشتار به اندیشه شاعرانه دکتر ضیاء موحد، منطق دان و شاعر معاصر ایرانی، می پردازم. نیز بیان خواهم کرد که چگونه ایشان در سال های متمادی عمر گرانبهای خویش، در پرتو مطالعه و پژوهش در اشعار کلاسیک ایرانی، نگاهی تازه را برای ما به ارمغان آورده است و نیز کوشیده است با تجربه زندگی در دنیای امروز به افقی فراتر از مرزهای تاریخ و جغرافیا بنگرد. از میان شاعران کلاسیک ایرانی، موحد بیش از همه در اشعار حافظ شیرازی، مشهور به لسان الغیب، تامل کرده و حاصل کارش انتشار چندین مقاله در این باره است.[i] وی همچنین درباره سعدی شیرازی، مشهور به افصح المتکلمین، دست به انتشار تک نگاری زده است (موحد، 1372). در این نوشتار هم بنابر ظرافت فکری حافظ و هم بنابر رعایت اختصار، از میان شاعران کلاسیک فقط به الهام بخشی اندیشه حافظ بر اشعار موحد اشاره خواهم کرد. محبوبیت نوشته های موحد در میان خوانندگان ایرانی نشان گر این است که وی توانسته است به ژرفای اندیشه در سنت کلاسیک شعر ایرانی راه یابد و در این راه با کنارزدن گرد و غبار چندین قرنه و فرارفتن از چارچوب های عروض و قافیه، با الهام از سنت، دست به نوآوری در امروز شعر فارسی بزند. شاید بتوان به لطف این تمثیل کار او را چنین بیان کرد: او یک چشم در گذشته دارد و چشم دیگرش، دغدغه امروز؛ و رهاورد آن، افقی است که موحد در امروز شعر فارسی پدید آورده است. اکنون پس از این درآمد، نوشتار خود را در چهار بخش ارائه خواهم داد: 1. زندگی و زمانه شاعر، 2. زبان و اندیشه، 3. قصه: روایتی از حرکت زندگی، و 4. شاعر زندگی؛ نتیجه گیری پایان بخش این نوشتار است.