بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر عرضه خدمات اکوسیستم (ذخیره و ترسیب کربن)

خدمات اکوسیستم منافعی هستند که افراد به شکل مستقیم یا غیرمستقیم از اکوسیستم به دست می آورند. با هدف بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر عرضه خدمات اکوسیستم، مدل ذخیره و ترسیب کربن از بسته نرم افزاری InVEST نسخه 3.0.0 استفاده شد. این پژوهش در بخش شرقی حوزه آبخیز گرگان رود استان گلستان در سه دوره زمانی 1984، 2010 و 2036 اجرا شد. برای پیش بینی تغییرات آتی کاربری اراضی از تحلیل زنجیره مارکوف و شبکه خودکار استفاده شد. میزان کربن موجود در چهار منبع ذخیره کربن شامل بیوماس روزمینی، بیوماس زیرزمینی، خاک و لاشبرگ به تفکیک کاربری اراضی از گزارش های IPCC استخراج شد. بررسی روند تغییر کاربری اراضی نشان داد که در سال 1984 پوشش جنگلی بیش از 50 درصد منطقه را به خود اختصاص داده است در حالی که با گذشت زمان به تدریج از وسعت آنها کاسته شده و تا سال 2036 مساحت پوشش جنگلی به کمتر 20 درصد کل منطقه خواهد رسید. نتایج نشان داد که روند تغییر کاربری با کاهش ذخیره کربن همراه بوده است. به این ترتیب در بازه زمانی 1984 تا 2010، در 2/815 کیلومتر مربع از منطقه مورد بررسی ترسیب منفی مشاهده شد که با ادامه روند جنگل زدایی تا سال 2036، 9/401 کیلومتر مربع بر این مساحت افزوده خواهد شد. ادغام مفهوم خدمات اکوسیستم در مباحث برنامه ریزی مکانی سرزمین و مدیریت کاربری اراضی نیازمند تهیه نقشه های مکانی خدمات اکوسیستم در مقیاس منطقه ای است که در پژوهش حاضر سعی شد به این موضوع پرداخته شود.