اولویت بندی عوامل موثر بر عدم مشارکت ذینفعان در طرح های آبخیزداری بر اساس دیدگاه کارشناسان، منطقه مورد مطالعه: حوزه های آبخیز مشرف به شهر تهران

آگاهی از عوامل موجود بازدارنده مشارکت مردمی در طرح های آبخیزداری، اصولی ترین گام در تحقق مشارکت موثر مردمی و دستیابی به اهداف مدیریت یکپارچه حوزه های آبخیز است. حوزه های آبخیز مشرف به شهر تهران، مشتمل بر 12 حوضه بوده که رواناب خروجی آن ها از اراضی شمالی شهر تهران و عرصه های مجاور شمال شرقی آن یا به عبارتی دیگر، شمیرانات عبور می نماید. عوامل متعددی می توانند بر عدم مشارکت مردم در طرح های آبخیزداری دخالت داشته باشند که در این تحقیق در قالب چهار شاخص اقتصادی، اجتماعی، انسانی و برنامه ریزی طبقه بندی شدند. نتایج حاصل از اولویت بندی شاخص های موثر بر عدم مشارکت ذینفعان در طرح های آبخیزداری مبتنی بر اوزان به دست آمده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی (FUZZY-AHP) بر اساس پرسش نامه از کارشناسان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران و شهرستان های مربوطه نشان می دهد که شاخص های اقتصادی و انسانی به ترتیب بیشینه و کمینه اولویت را به خود اختصاص داده اند. به طوری که رتبه بندی شاخص ها مبتنی بر وزن نرمال شده، به ترتیب اهمیت از بیشینه به کمینه به صورت شاخص اقتصادی، برنامه ریزی، اجتماعی و در نهایت انسانی است. همچنین، در این تحقیق زیرشاخص های موثر بر عدم مشارکت ذینفعان در طرح های آبخیزداری بر اساس شاخص های چهارگانه مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، پرسش از کارشناسان و نیز مراجعه به منطقه و مصاحبه حضوری با 240 نفر از ساکنان و بهره برداران منطقه ایجاد شد و در نهایت، روایی پرسش نامه مبتنی بر نظرات خبرگان به تایید نهایی رسید. نتایج حاصل از رتبه بندی زیر شاخص ها مبتنی بر آزمون فرید من نشان دهنده تفاوت نقش زیرشاخص های موثر بر عدم مشارکت ذینفعان در طرح های آبخیزداری است. به طوری که «نادیده گرفتن درآمد مردم به عنوان انگیزه اقتصادی مستقیم» با میانگین رتبه 10.77 و «پایین بودن سطح سواد و آگاهی» با میانگین رتبه 1.80 به ترتیب بیشینه و کمینه میانگین رتبه را به خود اختصاص داده است. در این تحقیق، زیرشاخص «نادیده گرفتن درآمد مردم به عنوان انگیزه اقتصادی مستقیم» از شاخص اقتصادی، زیرشاخص «تمرکز قدرت تصمیم گیری در مرکز» از شاخص برنامه ریزی، زیرشاخص «عدم اعتماد نسبت به نتایج پروژه ها» از شاخص اجتماعی و نیز زیرشاخص «عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح ها و اهداف مربوطه» از شاخص انسانی به عنوان مهمترین زیرشاخص ها رتبه بندی شدند.