تحلیل واژانه و گذر از دستور زبان در ادبیات

ژانر واژانه زیرمجموعه فراشعر کلمه محور در مکتب اصالت کلمه است که در سال 1377 نمونه ای از آن چاپ شد و مورد توجه اهالی ادبیات قرار گرفت. در آن زمان که نوع تفکر مینی مالیستی یعنی ایجاز و «کم هم زیاد است» در این ژانر تبلور یافت. در واژانه دو نوع آشنایی زدایی اتفاق می افتد: ساختارشکنی از لحاظ محتوای درونی و ساختارشکنی از لحاظ فرم بیرونی. در واقع ژانر واژانه با کشف رابطه های بالقوه و پنهان کلمات و فراروی از ساختار دستور زبان فردینان دوسوسور نشانه شناس سوئیسی سعی دارد: 1- اثبات کند که دستور زبان وسیله ای برای بیان و انتقال معنا است. 2- کلمه یک وجود مستقل است که خارج از زنجیره گفتار موجودیت دارد. واژانه با خصوصیاتی از جمله فراروی از دستور زبان و ساختار زنجیر ه گفتار، حرکت و استحاله، ایجاز، ساختار حسی و هندسی، موسیقی طبیعی کلمات و برجسته کردن بعد دیداری- نوشتاری کلمات، سعی دارد از نقش پذیری کلمات به طور مطلق و به عنوان واسطه جلوگیری کند. در این مقاله ضمن بررسی خصوصیات واژانه آن را ابتدا از منظر دو نگرش بزرگ زبان شناسی (زبان شناسی پیرس و سوسور) و سپس از نگاه مکاتب ادبی همچون دادائیسم، کوبیسم، فرمالیسم و شعر کانکریت و شعر دیداری- نوشتاری مورد توجه قرار خواهیم داد.