بررسی اسلوب های تعلیم و فتوا در بیان احکام و نقش آن در اختلاف و تعارض روایات

حدیث، یکی از منابع مهم شیعه برای استنباط احکام شرعی است. این منبع، در مواردی با آسیب هایی چون اختلاف و تعارض ظاهری مواجه است. نتیجه بررسی تطبیقی برخی از روایات به ظاهر متعارض، حکایت از آن دارد که اختلافات پدید آمده، دارای اسبابی است که با تامل بیشتر در متن، فضای صدور، و ناقل و راوی روایت، از میان خواهد رفت. از جمله مسائلی که در بررسی متن و فضای صدور، باید مورد تامل بیشتر قرار گیرد، اسلوب بیانی معصوم : در تبیین احکام است. در این نوشتار به دو اسلوب «فتوا» و «تعلیم» در بیان حکم از سوی امامان و نقش آن در تعارض روایات اشاره شده است. تفاوت این دو اسلوب در قالب اجرایی، نوع حکم صادره و مخاطبان به چشم می خورد. اسلوب تعلیم - که مختص فقها و مفتی های صحابه بوده است - با دقت در تدریجی بودن تبیین حکم، تغییر حکم به واسطه نسخ و مخیر بودن در گزینش هر کدام از احکام بیان شده در این اسلوب، قابل رفع تعارض است. مخاطب امام در اسلوب فتوایی، تمام افرادی است که برای طرح سوال جزیی و شخصی خویش به امام رجوع می کنند؛ خواه از اصحاب و یاران خاص و خواه از عامه مردم. توجه به شرایط، استعداد و ویژگی سائل و نیز تکلم به زبان و لهجه مخاطب از جمله مسائلی است که در این اسلوب مورد دقت قرار می‏گیرد.