نقش شاخص علم و زمان در پذیرش توبه؛ تحلیل و سنجش حدیث «اذا بلغت النفس... لم یکن للعالم توبه و کانت للجاهل توبه»

بر اساس مدلول ظاهری بعضی از آیات قرآن کریم، توبه از شخص گناهکار در هنگامه مشاهده آیات الهی در حال مرگ پذیرفته نیست. این در حالی است که بر پایه حدیث «اذا بلغت النفس هذه و اهوی بیده الی حلقه لم یکن للعالم توبه و کانت للجاهل توبه»؛ توبه از شخص جاهل (بر خلاف عالم)، در آخرین لحظات زندگی دنیوی نیز مقبول است. حال، چگونه می توان بین این حدیث با آیات شریفه قرآن جمع کرد؟ رهیافت های رایج میان حدیث پژوهان در تحلیل این روایت چیست؟ مقصود اصلی معصوم 7از عالم و جاهل در این حدیث چیست؟ قبول توبه جاهل، ناظر بر کدامیک از مراحل احتضار است؟ نقش قرآن کریم در این زمینه چیست؟ پژوهه حاضر، رهیافت های شارحان درباره حدیث مذکور را جمع آوری نموده و پس از یک واکاوی نقادانه نسبت به آن ها، رهیافت معیار را با توجه به یک ارزیابی تفسیری از آیه 17 و هیجده سوره نساء ارائه خواهد داد.