نقش فضای مجازی در تولید هویت غیرسرزمینی و علوم انسانی غیربومی

تولید دانش به مثابه فضا و ابزاری برای کسب قدرت و هژمونی، یکی از دغدغه های مهم حکومت های مدرن به شمار می رود. دانش به ویژه در حوزه علوم انسانی با مجموعه هم بسته ای از هویت سرزمینی گره خورده است که تولید بومی آن، نشانگر تداوم هویت و فرهنگ بومی در یک جغرافیا و تاریخ مشخص است. از این رو، مسئله تولید دانش بومی به گونه ای که بر تاریخ و هویت های سرزمینی واحد سیاسی-فضایی ایران متکی باشد و قدرت مقاومت در برابر امواج دانش های «دیگر» و «غربی» را به دست آورد، به یکی از سیاست ها و دغدغه های کنشگران سیاسی در کشور تبدیل شده است. در این راستا، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش بنیادی است که اصولا نقش فضای مجازی در به وجود آمدن و نیز تداوم وضعیت فعلی علوم انسانی در ایران چگونه ارزیابی می شود؟ نتایج نشان می دهد که شکل گیری هویت های سیال و متنوع و غیربومی در عصر حاضر از طریق فضای مجازی انجام می گیرد و با توجه به اینکه مبانی، فلسفه و زمینه تولید و همچنین پیام ها و محتویات فضاهای مجازی عمدتا غربی هستند، از این رو برای انتقال مفاهیم موجود در فرهنگ معناگرا و بومی سرزمین ایران متناسب نیست. سلطه فضای مجازی با گفتمان غرب گرا، ظرفیت های هویت اسلامی و سرزمینی برای تولید نظریه و علوم انسانی بومی در چارچوب تاریخ و جغرافیای ایران را تضعیف کرده است.