تحلیل دیدگاه ناصرخسرو پیرامون دو مفهوم عقل و دین

این مقاله درصدد تحلیل دیدگاه ناصرخسرو پیرامون دو مفهوم عقل و دین بود. از این رو، نخست محورهای دوگانه عقل در جهان بینی ناصرخسرو بررسی، سپس عقل در دیوان اشعار و خوان الاخوان ناصرخسرو و نیز مفهوم دین و دینداری تحلیل شده است.
در این تحقیق از روش کتابخانه ای و ابزار فیش برداری استفاده شد.
به عقیده ناصرخسرو، عقل از چیزی آفریده نشده است؛ در غیر این صورت مبدع خوانده نمی شد: «وگر پیش از مبدع چیزی بودی، از دو بیرون نبودی؛ یا مبدع بودی نه از چیزی پدید آمده یا چیزی بودی از چیزی پدید آمده» و این امر محال است. همچنین از نظر وی، نخستین صادر از ذات باری تعالی، خرد است و انسان خردمند را به گرفتن از خرد فرا می خواند؛ خردی که در بند نیازهای حیوانی بشر، چون خور و خواب نباشد و نیازهای روحی و روانی او را بر طرف سازد. ایشان دوزخ را به جهل و نادانی و بهشت را به خردمندی و دانایی تاویل می کند. علم و دانش از نظر ناصرخسرو، همان دین است. در پناه شریعت بودن مایه دولت، رحمت، آسایش و بقای در دو جهان می شود. عمل به شریعت، به علم و حکمت منتهی می شود. هرکس حکمت یافته باشد، به او خیر عظیم و منفعت بسیار می رسد.
ناصرخسرو خرد را به عنوان عالی ترین مفهوم برای دستیابی به اسرار و رموز آفرینش می داند که به همراهی دین و دانش، موجب سعادت و رستگاری انسان می شود.