بازخوانی نظریه حدوث دهری میرداماد

میرداماد در مساله حدوث و قدم عالم، دیدگاه حدوث دهری را ارائه کرده است. به اعتقاد وی اتصاف به «قدمت» خاص هستی سرمدی حق تعالی است و وجود هر مخلوقی (اعم از مجرد و مادی) مسبوق به عدم دهری و متصف به حدوث دهری است.
مقصود میرداماد از «عدم دهری»، عدم مقابل واقعی و نفس الامری است که بدون اتصاف به هیچ گونه کمیت و امتداد حقیقی یا وهمی و متوهم بر هستی عالم تقدم دارد و موجب تاخر انفکاکی وجود ماسوی الله از وجود خالق متعال می گردد، نه عدم مقابل زمانی و نه عدم مرتبه نازل وجود که از فقدان و غیبت آن در مرتبه عالی وجود، مرتسم می شود و با ازلیت بالغیر سازگار است؛ چه اینکه عدم دهری کاملا مناقض با وجود لاحق است و با جعل وجود از ناحیه جاعل به طور کلی رفع و طرد می گردد. میرداماد بر این باور است که هر چند خالق فیاض در افاضه فیض وجود هیچ بخل و امساکی ندارد؛ اما هیچ یک از مخلوقات مجرد و مادی به دلیل اتصاف به «امکان ذاتی»