جایگاه اجتماعی سیاسی کدخدا در نظام ایلی: مطالعه ی موردی ایل بویراحمد از 1320 تا 1323

کدخدا در نظام ایلی، از جایگاه اجتماعی - سیاسی بالایی برخوردار بوده است. آنها، به عنوان روسای طوایف مستقل، از نظر سلسله مراتب اجتماعی- در ساختار و نظام اجتماعی ایل- دومین دسته از سران و حاکمان محلی پس از خوانین محسوب می شدند. با وجود این تقسیم بندی سنتی، برخی کدخدایان در ایل بویراحمد، قدرتی بالاتر از بعضی خوانین منطقه داشتند و در برکشیدن و پایین آوردن خوانین، نقش اصلی را بازی می کردند. این پژوهش، نشان می دهد که برخی کدخدایان مقتدر و مشهور بویراحمد- در بویراحمدعلیا و سفلی- از همان سال 1320 (آغاز سقوط رضاشاه)، زمام امور را در دست گرفته و در اداره ی امور اجتماعی و سیاسی حوزه ی استحفاظی خود به رتق و فتق امور پرداخته اند. یورش به مقر حکومت نظامی در «شهرک تل خسرو» و اخراج دولتیان و همچنین برکشیدن یک خان زاده ی نوجوان و انتخاب او به «خانی»، از جمله اقدامات اولیه کدخدایان بویراحمد در پی سقوط رضاشاه بود. با ورود خان زادگان تبعیدی به منطقه، تقسیم بندی سنتی بویراحمد علیا و سفلی به شیوه ی مرسوم پیشین رواج یافت. با این حال، کدخدایان مشهور طوایف، نقش برجسته ی اجتماعی - سیاسی خود را در حضور خوانین مقتدر، بی واهمه نشان دادند و در تثبیت قدرت خود و طایفه ی خویش، آشکارا عمل کردند. این مقاله، به شیوه ی توصیفی- تحلیلی و بر مبنای روش تحقیق تاریخی، تدوین گردیده و جایگاه جمعی از نخبگان سنتی بویراحمد، یعنی کدخدایان را در نظام ایلی، از سال 1320 تا 1323 (عزل رضاشاه تا مرگ وی) - در سه سال نخست پادشاهی محمدرضا شاه - بررسی، تبیین و تحلیل نموده است.