تحلیل ساختار فضایی خانه های سنتی ایران با استفاده از روش نحوفضا (مطالعه موردی: مقایسه خانه های یزد، کاشان و اصفهان)

انعکاس ریشه های فرهنگی و اجتماعی و اعتقادی هر جامعه ای در کالبد معماری آن نمود می یابد. خانه به عنوان اولین سرپناه بشر، منعکس کننده بیش ترین تاثیرات فرهنگی در جوامع مختلف است. لذا چنین به نظر می رسد که با تحلیل ساختار فضایی سکونت گاه های مختلف، می توان به تفاوت های فرهنگی موجود در آن جوامع پی برد. پژوهش حاضر به منظور بررسی این موضوع به تحلیل و مقایسه ساختار فضایی خانه های سنتی در سه شهر یزد، کاشان و اصفهان می پردازد و در این خصوص از تکنیک نحو فضا استفاده می کند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از دو ابزار نمودارهای توجیهی و نرم افزار Depthmap استفاده شده است. در پارامترهایی چون عمق، اتصال، هم پیوندی و دسترسی فیزیکی و بصری تحلیل ویژگی های فضایی خانه ها مورد بررسی قرار گرفته اند. در مرحله اول 9 خانه از سه شهر مورد نظر انتخاب و در دسته بندی های یک حیاطه، دو حیاطه و چند حیاطه قرار گرفتند. در گام دوم نمودارهای توجیهی مربوط به هر کدام از نمونه های انتخابی ترسیم شد. در مرحله سوم با تحلیل گراف ها و نیز بررسی نرم افزاری نمونه های مورد نظر، ساختار فضایی و الگوی چیدمان آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که به رغم استفاده از الگوی ثابت درون گرا در خانه های هر سه شهر، تفاوت هایی در نظام فضایی و الگوی چیدمان فضا در خانه های ساخته شده در این شهرها وجود دارد. از جمله این تفاوت ها می توان به وجود عمق فضایی بیش تر، نفوذپذیری کم تر و در عین حال تفکیک پذیری بیش تر بین دو حوزه اندرونی و بیرونی در خانه های یزد نسبت به خانه های کاشان و اصفهان اشاره کرد. چنین به نظر می رسد که این تفاوت ها نشات گرفته از ویژگی های فرهنگی و اجتماعی ساکنان این شهرها به ویژه میزان اهمیت موضوع محرمیت و حفظ حریم خصوصی در خانه باشد.