امکان سنجی مجاورت مساجد شیعه و سنی با رویکرد افزایش پایداری اجتماعی (مطالعه موردی: مساجد جامع شهر گنبد کاووس)

دین اسلام در گذر زمان شاهد پیدایش فرقه های متعددی بوده است. به نظر می رسد انشعاب های دینی و فرقه ای غالبا با کشمکش ها و ناپایداری اجتماعی همراه است. این نکته نیاز به شناخت و نزدیکی فرقه های مذهبی را به یکدیگر به شیوه ای حقیقی و پایدار بیش تر می کند. مساجد به عنوان پایگاهی برای گردهمایی مسلمانان، مکان هایی برای تحولات، بویژه حل اختلاف ها و آسیب های اجتماعی بوده است. پایین بودن سطح تعاملات اجتماعی بین مذاهب دینی و ایجاد مساجد با تقابل مکانی و هویتی در شهرهای چند مذهبی به عنوان مساله اصلی این تحقیق مطرح شد. این مقاله در پی پاسخگویی به این سوال است که چه شکلی از مجاورت مساجد فرقه های تشیع و تسنن، باعث تقویت وحدت و بهبود روابط میان فرقه ای و اجتماعی و جلوگیری از بحران در کشور می شود؟. روش تحقیق، شیوه استدلالی-تحلیلی و نظرسنجی و مصاحبه در دو سطح خبرگان و عموم مردم انتخاب شد. برای دست یابی به هدف تحقیق، ابتدا مبانی و کارکردهای اجتماعی مساجد و آسیب های تعدد فرق و فرقه گرایی بر روابط اجتماعی مطرح و سپس با روش پیمایش و مصاحبه ساختار یافته مجاورت مساجد و شیوه های ترکیب مساجد امکان سنجی شده است. جمعیت آماری این پژوهش، معماران و جامعه شناسان و عالمان دینی دو فرقه و مردم حاضر در مساجد بودند. نتیجه تحقیق حاکی از آن است که اکثریت پاسخگویان بر مجاورت مساجد فرقه های تشیع و اهل تسنن و تاثیر مستقیم آن بر تعاملات اجتماعی تاکید دارند، ضمن این که نقش مولفه های کالبدی و محیط فیزیکی به عنوان بستر شکل گیری روابط ساده و پیچیده اجتماعی را نمی توان نادیده گرفت، از میان چهار رویکرد جدایی کامل، هم جواری، هم جواری نیمه ترکیبی و یکپارچگی، رویکرد هم جواری نیمه ترکیبی مورد اشاره و توجه قرار گرفت. البته این رویکرد هم در سنت تاریخی و هم در آرای اسلام شناسان وحدت گرای معاصر به وفور دیده می شود.