روابط فرهنگی زاگرس مرکزی و فلات مرکزی در هزاره ی چهارم ق م: شواهدی از محوطه ی شط غیله، ملایر

برهم کنش فرهنگ ها در پیش ازتاریخ ایران یکی از موضوعات بنیادینی است که همواره در چارچوب منطقه بندی فرهنگی فلات ایران بحث و فهم شده است. شواهد و مدارک باستان شناختی گویای این است که تا پیش از هزاره ی چهارم ق.م. ارتباط فرهنگی محسوسی بین منطقه ی زاگرس مرکزی و فلات مرکزی وجود نداشته است. به گواهی شواهد سفالی، این الگو در میانه ی هزاره ی چهارم ق.م. تغییر چشم گیری کرد، بدین صورت که رابطه ی فرهنگی نزدیکی بین محوطه های بخش های شرقی زاگرس مرکزی و فلات مرکزی برقرار شد. یوسف مجیدزاده نخستین باستان شناسی بود که با مقایسه ی شواهد سفالی تپه قبرستان و توالی گودین تپه/سه گابی کنگاور رابطه ی فرهنگی فلات مرکزی و بخش های شرقی زاگرس مرکزی را طرح و بحث کرد. طی دهه ی اخیر با پژوهش های میدانی در نواحی شرقی زاگرس مرکزی شواهد بیشتری مبنی بر ارتباط فرهنگی این دو منطقه به دست آمده است. در کاوش محوطه ی شط غیله ی ملایر شواهد سفالی بیشتری از ارتباط زاگرس مرکزی و فلات مرکزی طی هزاره ی چهارم ق.م. به دست آمد. بررسی و مقایسه ی مجموعه ی سفالی به دست آمده از گمانه زنی شط غیله، به ویژه سفال های نخودی منقوش، بیشترین شباهت ها را از یک سو با مجموعه های سفالی منسوب به دوره های گودین VII و VI دارد و از سوی دیگر با سفال های دوره ی سی یلک III و قبرستان IV. بررسی دقیق تر شباهت های سفالی محوطه های زاگرس مرکزی و فلات مرکزی گویای آن است که این ارتباط فرهنگی مشخصا در دوره ی گودین VI:2 و VI:3 و سی یلک III4-7b و قبرستان IV بوده است. برهم کنش فرهنگی این دو منطقه در مجموعه های سفالی به دست آمده از محوطه های هم زمان در دشت های ازنا، الیگودرز، شازند و فراهان نیز دیده می شود. نتیجه ی کلی از گمانه زنی کوچک مقیاس شط غیله گویای این است که این محوطه، استقراری تک دوره ای و کوتاه مدت از دوره ی گودین VI:3 و VI:2 بوده و پیوندهای فرهنگی آن از غرب تا دشت کنگاور و از شرق و شمال با بخش هایی از فلات مرکزی بوده است.