بررسی نگاه حکما و اهل معرفت به تفسیر «مفاتح الغیب» در آیه 59 انعام

فیلسوف و عارف مسلمان از رهگذر مطالعات و تعمق های عقلی و شهودی خود پیرامون هستی به برخی قوت های هستی شناسانه دست می یابد که در پی آن از فهم و تفسیری برتر از سطح فهم و تفسیر عرفی و عمومی مردم از آیات و روایات ناظر به مسائل هستی شناسانه برخوردار می شود. فهم برتر فیلسوفان و عارفان مسلمان از «مفاتح الغیب» در آیه 59 انعام شاهدی بر این مدعا است. در حالی که سایر مفسران، سخن چندانی در تفسیر آن نداشته اند، آنان با حفظ ضوابط تفسیری و بدون خروج از ظهور مستفاد از لفظ آیه، به تفصیل پیرامون تبیین و تحلیل معنای مراد از آن سخن گفته اند. ایشان در تفسیر آیه فوق، «مفاتح الغیب» را اشاره به لایه های بطونی و غیبی عالم دانسته است که البته هر کدام از آنها به نوعی کلید و مخزن غیب الهی به شمار می رود. بر این اساس «مفاتح الغیب» در کلمات آنان به علل و مبادی عالیه عالم، مفارقات عقلیه، مرتبه قضای الهی، علم عنایی واجب تعالی، اسما و اعیان ثابته در تعین ثانی و بالاخره حقایق اسما در تعین اول تفسیر شده است. اینگونه تفاسیر، در صورت حفظ ضوابط و سازگاری با اصول شریعت، قدمی مهم در نزدیکی عقل و شهود و دین است.