بررسی راهبردهای توسعه طبیعت گردی در بخش چهاردانگه شهرستان ساری

مقدمهتا کنون بیش از 300 منطقه طبیعت گردی در کشور شناسایی شده و مازندران با حدود 3 هزار جاذبه گردشگری طبیعی همچون غارها، تالاب ها، چشمه های آب معدنی، آبشارهای زیبا، جنگل، کوه و دریا، از استان های برتر در جذب گردشگر است که سالانه بیش از 15 میلیون گردشگر داخلی و خارجی به آن وارد می شوند. بهره برداری از این موقعیت ضرورت ایجاد فضای مساعدی در قالب برنامه ریزی جامع و فراگیر را ضروری می سازد. لذا به منظور بهبود و استفاده از توانمندی های محیطی و توریستی در منطقه نمونه گردشگری دریاچه الندان و باداب سورتکه به لحاظ ساختاری، اکولوژیکی و فضایی برای گذران اوقات فراغت و لذت بردن از طبیعت مورد توجه گردشگران و مسافران می باشد، ضرورت ارائه راهبردهای مناسب به جهت توسعه گردشگری منطقه مورد مطالعه با توجه به شرایط و ویژگی های زیست محیطی و جاذبه ها و فراورده های اکولوژیکی (طبیعی و انسانی)به طور فزاینده ای احساس می شود. در این پژوهش با نظر گرفتن نکات فوق و فهم این مطلب که شناخت پتانسیل ها و محدودیت های گردشگری بخش چهار دانگه ساری می تواند تاثیر سازنده ای در برنامه ریزی مناسب برای توسعه توریسم منطقه و رفع مشکلات و مسائل آن داشته باشد، تلاش بر این شده است که تا ضمن پاسخگویی به این پرسش که آیا راهکارهایی جهت توسعه گردشگری که منجر به توسعه گردشگری منطقه و ملی بشود وجود دارد؟ به بررسی و تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها جهت توسعه گردشگری دریاچه الندان و باداب سورت پرداخته و در نهایت امر با توجه به این دیدگاه ها و نظرات، راهبردهایی مناسب برای توسعه توریسم با استفاده از تکنیک سوات (SWOT) به جهت بهره گیری بهینه و هدفمند از نقاط قوت و فرصت ها و تقویت یا از بین بردن نقاط ضعف و تهدیدها در جهت دستیابی به توسعه گردشگری باداب سورت، دریاچه پله ازنی و دریاچه میانشه ارائه شود.
مبانی نظریاکوتوریسم سفر مسئولانه به طبیعت است، که محیط زیست را حفظ و رفاه مردم محلی را افزایش می دهد. جذابیت های گردشگری متناسب با میزان جذابیت های خود می توانند گردشگران را به سوی خود جلب کنند. در واقع ساختار گردشگری یک مکان در برگیرنده عواملی است که می تواند انگیزه بیشتری را برای تقاضای گردشگری در آن مکان فراهم آورد، عوامل طبیعی همچون ساخت توپوگرافیک، شرایط اقلیمی، وضعیت منابع آب، پوشش گیاهی و حیات وحش از مهمترین عواملی است که به چشم اندازهای طبیعی، شکل مجزا و مختص به خود می بخشد. کوه و کوهستان، دره، دشت، غار، رودخانه، چشمه، آبشار، دریا و ساحل، دریاچه و تالاب، پوشش گیاهی و حیات وحش در زمره جاذبه های طبیعی تفرجگاهی محسوب می شوند. در دهه های اخیر توجه به توان های محیطی و اکولوژیکی سبب گشته تا طبیعت گردی(اکوتوریسم) بیش از سایر اشکال گردشگری نمود عینی پیدا کند و جزء سازگارترین نوع توریسم در جهان به شمار آید. براساس برآورد سازمان توریسم جهانی این نوع توریسم بین 10 تا 30 درصد رشد داشته است. در این بین کشور ایران با برخورداری از طبیعت چهار فصل، یکی از بی بدیل ترین کشورهای در سطح جهانی در حوزه صنعت توریسم محسوب می شود. بطوری که ایران به لحاظ جاذبه های جهانگردی جزو 10کشور در جهان می باشد. تا کنون بیش از 300 منطقه طبیعت گردی در کشور شناسایی شده و مازندران با حدود 3 هزار جاذبه گردشگری طبیعی همچون غارها، تالاب ها، چشمه های آب معدنی، آبشارهای زیبا، جنگل، کوه و دریا، از استانهای برتر در جذب گردشگر است که سالانه بیش از 15 میلیون گردشگر داخلی و خارجی به آن وارد می شوند، بهره برداری از این موقعیت ضرورت ایجاد فضای مساعدی در قالب برنامه ریزی جامع و فراگیر را ضروری می سازد.
روش تحقیقپژوهش حاضر از لحاظ هدف توسعه ای – کاربردی و از لحاظ پارادایم در گروه پژوهش های کیفی قرار دارد که در تبیین از تحلیل محتوای کیفی (رهیافت استقرایی) بهره گرفته است. مشارکت کنندگان این پژوهش تعدادی ازکارشناسان، مردم محلی و گردشگران منطقه بخش چهار دانگه ساری می باشند. جهت دست یابی به اهداف پژوهش مورد نظر ابتدا از روش ترکیبی (روش های توصیفی، تحلیلی) استفاده شده است که در این مرحله با توجه به اطلاعات ثانوی موجود به بررسی جاذبه ها، امکانات و خدمات گردشگری و وضعیت توریسم و آثار آن در توسعه منطقه مطالعه شده پرداخته شده سپس در مراحل بعدی این پژوهش جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه راهبرد و استراتژی توسعه توریسم از مدل تحلیلی سوات استفاده شده است. برای گسترش و توسعه یک استراتژی در قالب روش سوات یک ماتریس از عوامل می توان ایجاد کرد که به ماتریس سوات یا ماتریس ارزیابی معروف است. در این روش، هدف ارزیابی فرصت ها و تهدیدهای محیطی از یک طرف و نقاط ضعف و قوت از سوی دیگر مورد توجه می باشد.
یافته های تحقیقجمع امتیاز عوامل درونی عدد 2.51 و جمع امتیاز عوامل بیرونی عدد 2.57 بدست می آید.. این بدان معناست که مدیریت فعالیتهای طبیعت گردی از نظر عوامل درونی و بیرونی در حالت مطلوب و متوسط رو به بالا است و در حالت تهاجمی قرار دارد ولی عددهای بدست آمده خیلی نزدیک مرز دیگر استراتژی ها می باشد که در صورت عدم تحقق برنامه ریزی مناسب جایگاه و راهبرد دست خوش تغییر خواهد شد.
نتیجه گیریبا توجه به بررسی ها و مطالعات میدانی انجام شده، به منظور ارائه راهکارهای توسعه توریسم مناطق هدف گردشگری همچون دریاچه الندان و باداب سورت، و دریاچه چورت با این توصیف می توان نتایج بدست آمده را در دو جنبه کیفی و کمی در قالب جواب به پرسش های تحقیق ارائه داد. بیشتر عوامل درونی و بیرونی موثر بر توسعه توان های بالقوه گردشگری بخش جهار دانگه با توجه به قابلیت های گردشگری طبیعت در این بخش، بیشتر بر روی شاخص زیست محیطی و طبیعی موثر بر توسعه گردشگری متمرکز بوده است. نقاط ضعف توسعه گردشگری بخش جهار دانگه، بیشتر نشان دهنده این مسئله است که به لحاظ شاخص مدیریتی و نهادی ضعف های توسعه گردشگری بخش جهار دانگه نسبت به سایر شاخص ها قابل ملاحظه تر می باشد. در بررسی فرصت های گردشگری بخش جهار دانگه نیز شاخص طبیعی نسبت به سایر شاخص ها از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. در بررسی نقاط تهدید نیز مجددا اهمیت شاخص زیست محیطی و طبیعی نسبت به سایر شاخص مشخص گردید.
از تعیین راهبردها می توان نتیجه گرفت این است که بیشتر راهبردهایی که در زمینه برنامه ریزی و تبلیغات تدوین گردیده در قالب راهبردهای WO (راهبردهای بازنگری) و WT (راهبردهای تدافعی) می باشد. این مسئله بیان کننده این مطلب است که راهبردهای تعیین شده هم در جهت برطرف کردن ضعف ها و جلوگیری از تهدیدها و در تلاش برای حداکثر استفاده از فرصت های توسعه گردشگری بخش جهار دانگه می باشد