سنگ شناسی و زمین شیمی گرانیتویید و اسکارن آهن کوه شاخ سفید در شمال راین (جنوب خاوری کرمان)

توده گرانیتوییدی کوه شاخ سفید و اسکارن وابسته به آن در 70 کیلومتری جنوب خاوری کرمان جای دارد و از دیدگاه زمین‏ شناسی، در پهنه ایران مرکزی و حاشیه جنوبی بلوک لوت است. این توده به سن پالئوژن (ائوسن- الیگوسن) درون سنگ های رسوبی منطقه به سن کرتاسه نفوذ کرده و در آنها اسکارن پدید آورده است. ترکیب سنگ‏ شناسی توده یکنواخت و بیشتر از گرانیت و گرانودیوریت است. کوارتز، پلاژیوکلاز، ارتوکلاز از کانی های اصلی، بیوتیت کانی فرعی و کلریت و سریسیت از کانی های ثانویه این سنگ ها هستند. شیل، ماسه سنگ، سیلتستون و سنگ آهک و سنگ های دگرگونه مرمر و اسکارن ها سنگ‏ های رسوبی هستند که میزبان توده آذرین هستند. اسکارن‏ ها از نوع کلسیک بوده و کانی های اصلی آن‏ ها گارنت گروسولار- آندرادیت، ترمولیت، منیتیت، به همراه هماتیت، گوتیت و لیمونیت هستند. پیریت، کالکوپیریت و کربنات های مس (مالاکیت، آزوریت) از دیگر کانی های اسکارنی هستند. بررسی های زمین‏ شیمیایی عنصرهای اصلی و فرعی در این توده‏ گرانیتوییدی نشان می دهد با افزایش مقدار SiO2، تغییرات چندانی در مقدار اکسید‏ های دیگر دیده نمی شود؛ زیرا ترکیب توده یکنواختی داشته و پراکندگی برخی عنصرها پیامد بافت های ناهمگن و دگرسانی های منطقه است. نمودار‏ های عنکبوتی، عنصرهای فرعی بهنجارشده به ترکیب کندریت و گوشته اولیه، غنی شدگی از بیشتر عنصرها، به ویژه عنصرهای Th و Pb و آنومالی منفی Ti، P و Sr در توده گرانیتوییدی را نشان می دهند. این ویژگی ها شاید پیامد تأثیر آلایش پوسته‏ای روی توده یادشده باشد. غنی شدگی از عنصرهای خاکی نادر سبک (LREE) 10 تا 100 برابر و عنصرهای خاکی نادر سنگین (HREE) 1 تا 10 برابر غنی شدگی تر از ترکیب مرجع (کندریت)، همچنین، الگوی منظم با شیب کمابیش یکسان، روند موازی و همانند‏ آنها نشان دهنده خاستگاه یکسان سنگ‏ های سازنده توده هستند. توده گرانیتوییدی کوه شاخ سفید از نوع I، متاآلومین تا پرآلومین هستند و از دیدگاه جایگاه زمین ساختی به پهنه حاشیه فعال قاره‏ ای وابستگی نشان می‏ دهد. کانی و کانه زایی اسکارن کوه شاخ سفید به کانسار‏ های اسکارنی نوع آهن شباهت چشمگیری دارد. کانی های بی آب مانند گارنت و منیتیت در مرحله های پیشرونده و در دما‏ های کمتر از 470 درجه سانتیگراد، در محدوده گریزندگی اکسیژن 23-10 تا 30-10 و کانی های اپیدوت، ترمولیت، کلریت، کلسیت و کوارتز در مرحله پسرونده و در دمای کمتر از 450 درجه سانتیگراد و گریزندگی اکسیژن سیال نزدیک به 23-10 در این اسکارن پدید آمده اند.