بررسی ارتباط عوامل کنترلی بزرگ مقیاس جوی با رخداد گرد و غبار در نیمه غربی کشور (مطالعه موردی: ماه های جولای 2004 و 2009)

عوامل بزرگ مقیاس جوی نقش غالب و تعیین کننده شرایط وضع هوا و رخداد پدیده های هواشناختی ازجمله پدیده گرد و غبار می باشند. ایران به دلیل شرایط گردش کلی جو در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرارگرفته بطوریکه کانون های گرد و غبار متعددی در این عرض های جغرافیایی وجود دارد که تحت برخی از عوامل بزرگ مقیاس جوی فعال شده و می توانند نواحی گسترده ای از غرب آسیا، ازجمله مناطق غربی کشور را تحت تاثیر قرار دهند. هدف از این مطالعه تعیین ارتباط بین عوامل کنترلی جوی با رخداد گرد و غبار در نواحی غربی کشور است. برای این منظور ابتدا با استفاده از داده های سینوپتیک ایستگاه های هواشناسی، تعداد روزهای همراه با پدیده گرد و غبار، طی دوره 22 ساله (2013 -1992) که دید افقی به کمتر از 5 کیلومتر رسیده تعیین گردید. سپس با استفاده از داده های NCEP/NCAR، الگوهای ترکیبی میانگین ماهانه و بی هنجاری کمیت های بارش، فشار تراز دریا، دما و ارتفاع ژئوپتانسیل ترازهای 850 ، 700 و 500 هکتوپاسکال و شاخص نوسان اطلس شمالی بررسی شد. نتایج مقایسه این کمیت ها برای دوره های بیشینه و کمینه رخدادهای گرد و غبار، نشان داد که تقویت کم فشار گرمایی در فلات مرکزی ایران و عراق، گرادیان شدید پربندی ترازهای پایین جو در نواحی شمالی ایران و عراق و شرق سوریه، تقویت و گسترش نصف النهاری پر ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال از نواحی مرکزی مدیترانه به روی اروپا، استقرار ناوه پربندی در شرق مدیترانه، کاهش قابل ملاحظه بارش فصل زمستان وکاهش غیرعادی شاخص نوسان اطلس شمالی (که منجر به انتقال مسیر حرکت توفانها به نواحی جنوبی اروپا و شمال آفریقا می شود)، از مهمترین عوامل تشدید و توسعه این پدیده در نواحی غربی کشور می باشند.