شناسایی و ارزیابی زراعی و اکولوژیک گیاهان فراموش شده در بوم نظام های زراعی: ابعاد تاریخی تکامل کشاورزی

اغلب مورخین و باستان شناسان، ایران را به عنوان یکی از خاستگاه های اصلی پیدایش تمدن بشری و کشاورزی یاد می کنند. از آثار تمدن بشری به جای مانده از هزاران سال پیش در نقاط مختلف فلات ایران به خوبی می توان دریافت که ایرانیان باستان نقش مهمی را در ایجاد و توسعه کشاورزی ایفا کرده اند. بر اساس مدارک باستان شناسی پیش از آن که کشاورزی در سایر نقاط جهان آغاز گردد، در فلات ایران کشاورزی شروع شده است. کاوش های باستان شناسی در استان ایلام بیانگر آن است که ایرانیان باستان جزء اولین اقوامی بودند که در حدود 10000 سال قبل اقدام به اهلی سازی گیاهان و حیوانات کردند. البته در طول زمان پیشرفت کشاورزی روند ثابتی را نداشته و با توجه به حوادث سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دستخوش حوادث زیادی شده است. در زمان هخامنشیان و ساسانیان به دلیل توجه زمامداران به امر کشاورزی، نه تنها در زراعت و دامپروری پیشرفت های شگرفی حاصل شده بود بلکه در عملیات زیرساختهایی نظیر سدسازی و روش های آبیاری از جمله احداث قنات نیز ابداعات فراوانی صورت گرفته بود. احداث و توسعه راه-های ارتباطی بین ایران و سایر ملل منجر به افزایش مبادلات تجاری از جمله صادرات و واردات محصولات کشاورزی شد و این امر موجب معرفی و کشت گیاهان جدید در ایران گردید. در برخی دوران ها وقوع جنگ های متعدد از عوامل اصلی در عقب ماندگی کشاورزی ایران بود. به عنوان مثال از پیامدهای حمله مغول به ایران، نابود شدن تاسیسات آبیاری، زمین های کشاورزی، کاهش سطح زیر کشت گیاهان زراعی، نابودشدن دام ها و از بین رفتن نیروی کار انسانی بود. با ظهور شخصیت های تاثیرگذاری در طول تاریخ چون غازان خان، قائم مقام فراهانی و امیرکبیر، بسیاری از عقب ماندگی های حاصله جبران شد. در طی تاریخ 10 هزار ساله کشاورزی ایران هنوز بخش عمده ای از تلاش های نیاکان ما در زیر خروارها خاک پنهان بوده که آثار تلاش های بی وقفه آن ها در تمام نوشتارهای علمی و تاریخی جهان موجود است و جای آن دارد که این دستاوردهای عظیم پیشینیان خود را که غبار تاریخ آن را از دید جهانیان مخفی نگه داشته است غبار روبی نموده و با شبیه سازی آن چه گذشتگان ما در درازای تاریخ به جهانیان عرضه کرده اند، شکوه و عظمت گذشته کشاورزی باستانی را بازیابیم.