مطالعه سفالینه های محوطه شاه نشین شهر تاریخی فریم

بر اساس منابع تاریخی شهر فریم در ولایت طبرستان در دوران ساسانی و قرون اولیه اسلامی،‏ از جمله مراکز شهری بوده که نقشی فعال در تحولات پهنه فرهنگی طبرستان داشته است. این شهر مقر اصلی دو خاندان محلی طبرستان به نام های آل قارن و آل باوند بوده است. محوطه شاه نشین به عنوان بخشی کوچک از شهر تاریخی فریم،‏ طی سال های 1385،‏ 1387 و 1388ه. ش. کاوش باستان شناسانه شد. حاصل این کاوش ها کشف آثار معماری،‏ سفالی و دیگر یافته های فرهنگی بود. ضرورت مطالعه روی آثار سفالین این شهر،‏ بیشتر به دلیل شناخت هرچه بیشتر از توالی گاه نگاری و مطالعه گونه های شاخص سفالی در قرون اولیه اسلامی این منطقه انجام گرفت؛زیرا علی رغم وجود محوطه های قرون اولیه اسلامی،‏ تاکنون مطالعه علمی روی محوطه-های اسلامی مازندران با تمرکز بر طبقه بندی،‏گونه شناسی و مقایسه تطبیقی سفالینه های حاصل از کاوش،‏ صورت نپذیرفته-است. این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و مطالعات میدانی،‏ درصدد ارایه گاه نگاری نسبی محوطه شاه نشین بر اساس یافته های سفالی است. براساس مطالعات گونه شناسی و تحلیل آماری سفال های شاخص مجموعه و نیز بهره گیری قراین تاریخی،‏ استقرار در محوطه شاه نشین فریم،‏ از اواخر عصر ساسانی آغاز گردید و در اواخر قرن پنجم هجری قمری رو به افول نهاد. دوره شکوفایی این محوطه مربوط به قرون سوم و چهارم هجری-قمری است. نتایج مطالعه روی سفالینه های شاخص مکشوفه از سه فصل کاوش محوطه شاه نشین فریم نشان می دهدکه دوگونه اصلی سفال های بدون لعاب و لعابدار به ترتیب به دوازده و چهار زیرگونه سفالی تقسیم شدند. مهم ترین نقوش تزیینی سفالینه ها شامل نقش کنده و اسگرافیاتو بوده است. با مطالعه تطبیقی گونه سفالی مکشوفه و دیگر مراکز شهری در ایران،‏ وجوه اشتراک زیادی در نقش،‏ نوع پوشش،‏ اشکال رایج میان محوطه شاه نشین و شهرهای نیشابور،‏ بیشاپور،‏ گور،‏ دارابگرد،‏ سرمشهد،‏ جرجان،‏ سیستان،‏ مالین باخرز،‏ دقیانوس،‏ سرخ قلعه و سیمره وجود دارد. گاه نگاری نسبی قابل اریه برای این محوطه،‏ دامنه ی زمانی اواخر ساسانی تا قرن پنجم هجری قمری است. بر اساس شواهد تاریخی و مطالعات باستان شناختی،‏ دوره بالندگی و پویایی محوطه شاه نشین به عنوان بخشی از شهر تاریخی فریم،‏ قرون سوم و چهارم هجری قمری است.