قاعده «تسهیل» و نقش آن در استنباط احکام حج

تامل در شیوه شارع مقدس در تشریع احکام شرعی فرعی به طور عام و در تشریع مناسک حج و عمره به طور خاص، حاکی از این است که امر قانونگذاری در شریعت اسلام، بر اساس سهل گیری بر مکلفان است و شارع در تشریع احکام، سمحه بودن قوانین را مدنظر قرار داده است. به عبارت دیگر، شارع به دنبال جعل قوانین، آن هم به گونه ای است که مکلفان به سهولت از انجام آن برآیند. شناخت روش شارع در تشریع احکام شرعی، به ویژه در تقنین قوانین حج، از این جهت اهمیت دارد که می تواند ما را به قاعده ای کلی در فقه، به نام «قاعده تسهیل»، رهنمون باشد؛ قاعده ای که صدور فتوا بر اساس آن، به روشنی در آثار فقها دیده می شود و سیره عملی بسیاری از آنان در اجتهاد، بر آن استوار شده است. بر این اساس، فقیه می تواند با استناد به این قاعده در فرایند استنباط، حکمی را وظیفه فعلی مکلفان قرار دهد که انجامش برای آنان به آسانی ممکن باشد. همچنین صدور فتاوای مستند به این قاعده، به خصوص در باب حج، را جایگزین صدور فتوا بر احتیاط هایی نماید که ممکن است در برخی از موارد، موجب سختی و مشقت بر مقلدین گردد.