بررسی خصوصیات فیزیکی و ساختمانی خشت های به کار رفته در محوطه میراث جهانی ارگ بم

ارگ تاریخی بم در شهرستان بم، استان کرمان، در پی قرن‏‏‏‏‏‏ها، روزگاری آبادتر و زنده ‏‏‏‏‏‏تر و روزگاری متروک بر پای خود ایستاده بود که در 5 دی‏‏‏‏‏‏ ماه 1382 زلزله آن را به ویران ه‏‏‏‏‏‏ای تبدیل کرد. در چند دهه ‏‏‏‏‏‏ی اخیر و به‏‏‏‏‏‏ خصوص در دهه کنونی ارگ بم محبوبیت عمومی در جامعه ایرانی یافته است. این شناخت ازآن‏‏‏‏‏‏ جهت حائز اهمیت است که بدون مطالعات همه‏‏‏‏‏‏ جانبه به ‏‏‏‏‏‏ویژه در حوزه مواد و مصالح، کمتر می ‏‏‏‏‏‏توان به مرمت موفق و اصولی موضع در دست تعمیر نائل گردید. ارگ بم به لحاظ کالبدی از توده ‏های معماری انباشته بر روی‏‏‏‏‏‏ هم تشکیل شده است. بخش قابل ‏‏‏‏‏‏توجهی از این توده‏‏‏‏‏‏ ها، الحاقات و پوسته‏‏‏‏‏‏ های تعمیراتی است که در طی قرون متمادی بر شالوده لایه‏‏‏‏‏‏ های باستانی فرسوده شکل گرفته‏‏‏‏‏‏ اند. مطالعات اخیر نشان از چندین ضعف ساختمانی عمده در کالبد غالب خشت ‏‏‏‏‏‏های به‏‏‏‏‏‏ کاررفته در محوطه ارگ بم دارد. استفاده مجدد از چنین خشت‏‏‏‏‏‏ هایی با همان شیوه تولید و کاربرد در مرمت‏‏‏‏‏‏ های پیش‏‏‏‏‏‏رو، با تردید و نگرانی قابل ‏‏‏‏‏‏درکی همراه است و اقدامی چالش ‏‏‏‏‏‏برانگیز می‏‏‏‏‏‏ نماید که بی‏‏‏‏‏‏ توجهی به آن، ارگ را مجددا در مسیر تجربه تلخ گذشته قرار خواهد داد. این حقیقت که ارگ بم در طول دوره حیات خود همواره و به‏‏‏‏‏‏ دفعات موردحمله و غارت قبایل مهاجم و لشکرکشی‏‏‏‏‏‏ ها قرار داشته و لاجرم فرصت اندکی برای ترمیم نواحی آسیب ‏‏‏‏‏‏دیده در اختیار ساکنان قلعه بوده است، طبیعتا مانع می‏‏‏‏‏‏ گردیده که توجه کافی به کیفیت ساخت پاره ای از خشت ‏‏‏‏‏‏ها صورت گیرد. این تحقیق با رویکرد کاربردی به دنبال شناخت ویژگی‏‏‏‏‏‏ های ساختمانی خشت‏‏‏‏‏‏ های به‏‏‏‏‏‏ کاررفته در محوطه و نقاط ضعف و قوت آن‏‏‏‏‏‏ هاست و می‏‏‏‏‏‏ کوشد در قالب استدلال استقرائی (نگاه از جزء به ‏‏‏‏‏‏کل) بر پایه روش ‏‏‏‏‏‏های تجربی و ترکیبی (فیزیکی-مکانیکی و شیمیایی) پاسخگوی سوال اصلی یعنی چیستی عوامل موثر در شکل ‏‏‏‏‏‏دهی به ساختار و بروز تنش‏‏‏‏‏‏ های رفتاری مصالح و چگونگی رفع یا تعدیل معایب شناخته شده باشد.