بررسی شاخص های فرسایش سطحی خاک و ارتباط آن ها با خصوصیات دامنه در مراتع منطقه نیمه خشک

فرسایش سطحی یکی از مهم ترین عوامل تخریب خاک و کاهش تدریجی باروری خاک می باشد. مطالعات اندکی در مورد شاخص های فرسایش سطحی در دامنه های مرتعی منطقه نیمه خشک انجام گرفته است. این مطالعه به منظور بررسی شاخص های فرسایش سطحی و رابطه آن ها با خصوصیات دامنه در منطقه ای نیمه خشک انجام شد. برای این منظور پنج دامنه جنوبی تحت فرسایش سطحی با شیب های متفاوت (9، 13، 17، 31 و 33 درصد) در زنجان مورد بررسی قرار گرفت. نمونه های خاک از دو عمق (صفر تا 5 و 5 تا 15 سانتی متر) در چهار موقعیت با فاصله دو متر در طول شیب در دو تکرار تهیه و در کل 80 نمونه خاک برای آزمایش های توزیع اندازه ذرات برداشت شدند. شاخص های فرسایش سطحی بر اساس نسبت قطر ذرات خاک در فراوانی معین در خاک سطحی به خاک زیرسطحی بیان شد و بر این اساس نسبت قطر ذرات خاک در فراوانی40 (d401/d402)، 50 (d501/d502)، 60 (d601/d602) و 70 درصد (d701/d702) به دست آمد. هم چنین نسبت میانگین وزنی قطر ذره (MWDp1/MWDp2)، میانگین هندسی (dg1/dg2) و انحراف معیار هندسی (δg1/δg2) در خاک سطحی به خاک زیرسطحی تعیین شد. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش تفاوت های معنی دار بین دامنه ها از نظر شاخص های فرسایش سطحی وجود داشت اما بین موقعیت ها روی دامنه، تفاوت چشم گیری مشاهده نگردید. در دامنه های با شیب بالا، فراوانی ذرات ریزدانه (سیلت و رس) و مواد آلی در خاک سطحی به شدت کم بود. تجزیه و تحلیل نتایج رگرسیون خطی نشان داد که نسبت میانگین وزنی قطر ذرات (MWDp1/MWDp2) رابطه ای قوی با شیب دامنه (001/0P< و 51/0R2=) دارد. این پژوهش نشان داد که نسبت میانگین وزنی قطر ذرات (MWDp1/MWDp2) شاخصی مناسب برای ارزیابی فرسایش سطحی در دامنه های منطقه نیمه خشک مورد بررسی است.