تاثیر طبیعت درمانی خانواده محور در نشانگان کودکان طیف اتیسم

درمان اتیسم به عنوان اختلال عصبی تحولی طولانی مدت موضوع بحث انگیزی است. به دلیل روند افزایش و نبود علت شناخته شده مشخص در این زمینه، درمان این اختلال پیچیده و مبهم رشدی، مسئله اساسی برای والدین این کودکان است. با توجه به نوع اختلال و مدت طولانی سیر آن، از روش های درمانی گوناگونی استفاده می شود. یکی از درمان هایی که جزء درمان های مقرون به صرفه و موثر است، طبیعت درمانی (اکوتراپی) است. با توجه به این مسئله بر آن شدیم که اثربخشی طبیعت درمانی خانواده محور را بر روی نشانگان کودکان با اختلال طیف اتیسم بررسی کنیم.
این مطالعه به صورت کاربردی و از نوع نیمه آزمایشی (پیش آزمون و پس آزمون) با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمام کودکان 3 تا 7 سال با اختلال طیف اتیسم می شد که به مراکز توانبخشی و درمانی شهر تهران مراجعه کرده بودند. حجم نمونه 14 نفر از کودکان با اختلال طیف اتیسم بود که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش وکنترل جایگزین شدند. در هر گروه (آزمایش و کنترل) 7 کودک (6 پسر و 1 دختر) قرار گرفت. جلسات طبیعت درمانی در 10 جلسه به مدت 3 ماه در تابستان 1396 طی 3 ساعت (9 صبح تا 12 ظهر) در مدرسه طبیعت ساوان (واقع در پارک جنگلی چیتگر) به همراه حضور الزامی والدین (پدر و مادر و یا کمترین یک نفر از آن ها) برگزار شد. برای جمع آوری داده ها از فهرست ارزیابی درمانی اتیسم و برنامه طبیعت درمانی تدوین شده بر اساس چارچوب نظری و یافته های پژوهشی استفاده شد. فهرست ارزیابی درمانی اتیسم شامل چهار قسمت پیشرفت گفتار و زبان و ارتباطات، اجتماعی شدن،آگاهی حسی و شناختی، و وضعیت بهداشتی و جسمی و رفتاری است که سه مرتبه یعنی قبل از شروع جلسات، 10 روز بعد از آخرین جلسه آموزشی و سه ماه بعد از آخرین جلسه آموزشی به عنوان دوره پیگیری توسط خانواده ها تکمیل شد. متغیرهای بررسی شده در این پژوهش، برنامه طبیعت درمانی خانواده محور (متغیر مستقل) و نشانگان اختلال طیف اتیسم (متغیر وابسته) بود. داده های به دست آمده با استفاده از روش های آماری توصیفی (میانگین، انحراف معیار،کمترین و بیشترین نمرات) و استنباطی (آزمون لون برای بررسی فرض برابری واریانس های خطا، آزمون کالموگروف اسمیرنف برای بررسی طبیعی بودن توزیع، و تحلیل کوواریانس برای بررسی اثر شرایط آزمایش بر متغیر وابسته نتایج آزمون اثرات بین گروهی) تجزیه وتحلیل شدند.
میانگین نمره پس آزمون فهرست ارزیابی درمانی اتیسم درگروه آزمایشی 172.3 با انحراف استاندارد 5.11 به دست آمد که نسبت به میانگین پس آزمون گروه کنترل برابر با 1.151 با انحراف استاندارد 10.24 افزایش داشت. این افزایش به لحاظ آماری معنی دار به دست آمد و نشان داد که برنامه طبیعت درمانی باعث کاهش نشانگان در کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم می شود. همچنین میانگین نمرات پیگیری گروه آزمایش 173.91 با انحراف استاندارد 12.02 به دست آمد که نشان دهنده اثربخشی درمان بعد از 3 ماه است. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که مقدار F=21.91 و سطح معناداری 0.001 به دست آمد که با توجه به 0.05≥0.001، مقدارF محاسبه شده معنادار شد که بیانگر اثر شرایط آزمایش بر متغیر وابسته (کاهش نشانگان) است.
یافته های تحقیق نشان طبیعت درمانی (اکوتراپی) خانواده محور باعث کاهش نشانگان در کودکان با اختلال طیف اتیسم می شود .این کودکان مخصوصا در زمینه مهارت های اجتماعی و ارتباطی پیشرفت قابل ملاحظه ای را نشان دادند. بنابرانین می توان از این روش به دلیل تاثیر مثبت، ساده و در دسترس بودن، به عنوان روشی مکمل در کنار درمان های دیگر برای کاهش نشانگان کودکان با اختلال طیف اتیسم استفاده کرد.