توابین؛ هویت قومی یا هویت ارزشی

نگارنده این مقاله در پاسخ به این سوال که «آیا توابین دارای تبار یمنی بوده اند؟» کوشیده است با غور در حوادث صدر اسلام، کنش فعالان سیاسی و میزان وابستگی عملکرد آنها را با تعلقات قومی مورد واکاوی قرار دهد. این مهم با ارائه ی نمونه هایی از روزگار پیامبر (ص) ، جنگهای عصر امیرالمومنین علی (ع) و حاکمان پس از وی تا آستانه ی نهضت توابین صورت گرفته است. سپس به شناسایی تبار رهبران توابین و نیز افراد تحت رهبری آنها پرداخته است تا معلوم شود که آیا می توان به تبار واحدی از ایشان دست یافت؟ یا اینکه غلبه ی تباری را بر دیگر تبارها که مشخص مواضع سیاسی وابستگان به آن تبارها است مورد شناسایی قرار داد. حاصل جستجو بر اساس یک مطالعه ی تحلیلی _ استدلالی آن است که نه شرکت کنندگان در قیام توابین از قبیله ی واحدی بوده اند و نه ربطی تلازمی میان قومیت و نوع موضع گیری سیاسی ایشان وجود داشته است. آنچه که محرک توابین در قیام بوده، نه گرایش قومی بلکه سائقه و احساس وظیفه ی دینی بوده است.