واکاوی اقدامات درویش پاشا در نخستین کمیسیون تحدید حدود ایران و عثمانی 1268-1266 هجری قمری

ایران و عثمانی به عنوان دو دولت همجوار با مرزهای طولانی طی سده های متمادی روابط بسیار پرفرازونشیبی را پشت سرگذاشتند. یکی از مسایل اصلی که هنوز جای پژوهش های جدی درباره آن خالی است، مسئله چگونگی تعیین مرزهای دو دولت است. از هنگام انعقاد عهدنامه دوم ارزنه الروم در 1263ق/1847م، تحدید حدود دو دولت وارد مرحله جدیدی شد. درست از نیمه قرن نوزدهم تا نیمه قرن بیستم کمیسیون های متعددی مرکب از نمایندگان چهار دولت، برای حل و فصل اختلافات سرحدی میان ایران و عثمانی تشکیل شد. آغاز به کار نخستین کمیسیون تحدید حدود (ق1266/1850م) در واقع نقطه عطف و سنگ بنای تمامی کمیسیون های بعدی به حساب می آید. پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد تحلیلی- انتقادی، با تکیه بر اسناد، به ویژه اسناد وزارت امور خارجه و نیز برخی آثار خطی به این پرسش ها پاسخ می دهد: نخستین کمیسیون تحدید حدود، چرا و چگونه تشکیل شد؟ رفتار و عملکرد نماینده عثمانی، درویش پاشا، در جریان نخستین کمیسیون تحدید حدود چگونه بود؟ در این پژوهش، دو اثر مشیرالدوله و درویش پاشا در کنار اسناد ایرانی و عثمانی، به عنوان منابع و مدارک اصیل، مبنای کار بوده است.