ارزیابی جمعیت و وزن زنده کرم های خاکی تحت تاثیر کودهای شیمیایی و آلی در خاک یک باغ

کرم های خاکی به خاطر نقش مفیدشان در زیست بوم کشاورزی، به عنوان موجودات نشانگر در پایش اثرات مواد آلوده کننده و تغییر در ساختمان و کیفیت خاک، مورد استفاده قرار می گیرند. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر مدیریت مصرف کودهای شیمیایی بر فراوانی و وزن زنده کرم های خاکی در خاک یک باغ بود.
آزمایش در باغی در استان اصفهان به اجرا درآمد. پلات های آزمایشی به مساحت یک مترمربع در نظر گرفته شد. پس از ایجاد شخم و شیار به عمق 5 سانتیمتر در هر پلات، از هریک از کودهای رایج و بر اساس آزمون خاک شامل کود اوره (Urea)، سولفات آمونیوم(AS)، دی آمونیوم فسفات(DAP)، سولفات پتاسیم یا سولو پتاس(Solupotas)، کود کامل ماکرو حاوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم ( NPK، 15-5-25)، ترکیب کود دامی پوسیده شده و کود کامل ماکرو (NPK+OM) به نسبت دو به یک ، کود دامی(OM)، کود کلات روی (Zn-EDDHA) و کود کلات آهن (Fe-EDDHA)، استفاده شد و پلات شاهد بدون مصرف هر نوع کود شیمیایی و دامی (Control)، در نظر گرفته شدند. بررسی فراوانی و وزن زنده کرم ها در دو مرحله زمانی و در دو عمق 20-0 و 40-20 سانتیمتری خاک، انجام شد. در مرحله اول، بیست روز پس از افزودن کودها و در مرحله دوم، شصت روز پس از مصرف کودها، نمونه برداری از کرم های خاکی و بررسی تغییرات در آنها انجام شد. تیمارها در سه تکرار اعمال شد و داده ها در قالب تجزیه واریانس دو طرفه (با استفاده از فرآیند GLM) و با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل آماری شدند.
نتایج در روز بیستم نشان داد در عمق 20-0 سانتیمتری خاک، اوره، سولفات آمونیوم، دی آمونیوم فسفات، کود کامل ماکرو NPK و کلات آهن، بر فراوانی و وزن زنده ی کرم های خاکی تاثیر منفی معنی دار (05/0≥p) داشته است و در همین حال کود دامی (OM) و NPK+OM موجب افزایش جمعیت و زیتوده کرم ها شدند. در عمق 40-20 سانتیمتری خاک، از نقش منفی کودهای اوره، سولفات آمونیوم، دی آمونیوم فسفات، کود کامل ماکرو NPK و کلات آهن کاسته شد و کود NPK+OM نقش مثبت خود را حفظ کرد. در روز شصت ام نمونه برداری، در عمق 20-0 سانتیمتری، کودهای اوره، سولفات آمونیوم، دی آمونیوم فسفات و کود آهن موجب کاهش جمعیت و زیتوده کرم ها در خاک شدند اما تیمارهای NPK+OM، OM و کلات روی (Zn) موجب افزایش جمعیت کرم ها شدند. در عمق پایین تر خاک (40-20 سانتیمتر) در روز شصت ام، جمعیت کرم های خاکی تحت تاثیر هیچ یک از کودها قرار نگرفتند و کودهای نیتروژنه و فسفاته نه تنها تاثیر منفی بر فعالیت کرم ها نداشتند بلکه باعث افزایش معنی دار (05/0≥p) زیتوده کرم ها شدند.
نتایج نشان داد که کودهای شیمیایی تاثیر معنی داری بر جانداران خاک از جمله کرم های خاکی دارند، این تاثیرات می تواند براساس ماهیت و میزان کود، و همچنین عمق اثرگذاری کود، متفاوت باشد. بر این اساس و به منظور کاهش اثرات منفی کودهای شیمیایی بر موجودات زنده ی خاک توصیه می شود در خاک های کم عمق، میزان مصرف آنها کاهش یابد و به هنگام کاربرد آنها، از کودهای آلی نیز استفاده شود.