نفایس صندوق ها و ضریح های حرم مطهر رضوی از عصر صفوی تا دوره معاصر

صندوق و ضریح در فرهنگ مسلمانان نمادی از مضجع بزرگان دین، رجال و مشاهیر شناخته می‏شود و در بیشتر موارد القاکننده امری مقدس است. همین امر سبب شده است این سازه ها کمتر از جنبه تاریخی و هنری، بررسی شوند. با اینکه اجزای تشکیل‏دهنده این نماد ها، مشخص بوده و بر نحوه ساخت آن ها اصول خاصی حاکم است؛ اما در مقاطعی، اشیای دیگری بر صندوق ها و ضریح ها افزوده شده که از شاکله اصلی آن ها نبوده است. هدف این پژوهش، شناسایی، معرفی و تجزیه و تحلیل این اشیا و وسایل در صندوق ها و ضریح‏های حرم رضوی است. در این نوشتار به شیوه توصیفی_ تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای و آرشیوی تلاش شده است تصویری کامل از ویژگی‏های انواع نفایس منصوب و منضم شده به صندوق ها و ضریح های مرقد امام رضا (ع) ارائه شود و شناختی از واقفان، بانیان، اهداکنندگان، سازندگان و هنرمندان این آثار به دست آید. مهم ترین یافته‏های این پژوهش نشان می‏دهد قدیم ترین شیء نفیس نصب‏شده در صندوق ها به قرن هفتم هجری و قدیم‏ ترین وسیله منصوب بر ضریح ها به قرن دوازدهم هجری می‏رسد. در میان نفایس گوناگون که به صورت دائمی بر صندوق ها و ضریح ها قرار گرفته، نصب انواع قبه ، پرشمارترین مورد بوده و بیشترین و متنوع ترین اشیا بر ضریح فولادی در دوره شاه سلطان حسین صفوی، نصب بوده است.